منطق حقوق؛ ضرورت ‌ها و چالش ‌ها

موضوع دانشِ حقوق، قواعدِ حقوقی ناظر بر حقوق و تکالیف اشخاص است که از عوارض ذاتی این موضوع در این دانش بحث می‌شود و عوارض ذاتی هم محمولاتی است که بر موضوع حقوق از آن جهت که موضوع است، حمل می‌شوند که بحث درباره موضوع حقوق، با استدلال منطقی به سرانجام می‌رسد. دالّ مرکزی‌ استدلال‌های حقوقی در عرصه‌های گوناگون قضایی، تبیین، تفسیر، پژوهش و تقنین؛ قواعد، قوانین و هنجارهایی هستند که محور تشکیل‌دهنده دانش حقوق و سمت‌وسودهنده به هویت و روش این دانش است. بر این اساس، فیلسوفان حقوق از دیرباز به ضرورت قواعد صورتِ استدلال و توسل به این قواعد در اندیشه‌ورزی حقوقی پی برده‌اند و قواعد صورتِ استدلال را به‌عنوان روش استنباط و استدلال حقوقی ابداع کرده‌اند. بااین‌همه، با ظهور منطق‌ها‌ی جدید، دیدگاه‌ها و رویکردهای گوناگونی در ارزیابی، تحلیل و تفسیر قضایای حقوقی و فنّ استدلال مطرح شده است. پرسش اصلی نوشتار پیش رو این است که چه ضرورت‌هایی بهره‌گیری از این قواعد استدلالی در حقوق را موجه و این قواعد با چه چالش‌هایی در مسیر استنباط حقوقی روبه‌روست؟ این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کیفی به بحث پرداخته که مهم‌ترین یافته‌ها آن است که ازآنجاکه قواعد صورتِ استدلال پابه‌پای تحولات علمی متحول گردیده و روش‌های استدلالی جدیدی هم به آن افزوده شده است، همچنان این قواعد پرکاربردترین استدلال در دانش حقوق شمرده می‌شوند.