قضیه محاکی؛ صادق یا کاذب؟

صدق و کذب محاکات یکی از موضوعاتی است که منطق‌دانان مسلمان آن را در ترازوی تحلیل قرار داده‌اند. پرسش مطرح دراین‌باره این است که قضیه محاکی صادق است یا کاذب؟ مقاله پیش‌رو بر آن است تا به روش کتابخانه‌ای به‌تحلیل آرای منطق‌دانان مسلمان درباره پرسش بالا بپردازد. در بیان این مطلب می‌توان به سه گام در آثار منطق‌دانان اشاره کرد. در گام نخست، با تحلیل چیستی محاکات درمی‌یابیم که به‌دلیل یکسان نبودن مشبّه‌به با مشبّه در محاکات، قضیه محاکی همواره کاذب است. در گام دوم، با تفکیک مراد استعمالی کلام از مراد جدی آن، روشن می‌شود که محاکات در مراد استعمالی کلام رخ می‌دهد و به مراد جدی مرتبط نیست؛ اما در گام سوم، با تحلیل دقیق‌ترِ مراد استعمالی، به این نتیجه می‌رسیم که قضیه محاکی از مصداق مفروض در ذهن انسان گزارش می‌کند و همواره مطابق با آن و صادق است.