تحلیل ابن‌سینا از مولفه‌های حدس با نگاه به دیدگاه برخی شارحان و منتقدان

منطق‌دانان مسلمان حدس را عامل یقین به حدسیات معرفی کرده‌اند. ازاین‌رو، آشنایی با چیستی و عناصر سازنده حدس در تحلیل نحوه یقین به حدسیات، امری بایسته است. ابن‌سینا نخستین منطق‌دانی است که بررسی گسترده‌ای درباره حدس و قضیه حدسی انجام داده و ابعاد گوناگون آن را بیان کرده است؛ به‌گونه‌ای که بر بسیاری از منطق‌دانان پس از خود تاثیرگذار بوده است. البته برخی شارحان و منتقدان وی دیدگاه‌های متفاوتی را دراین‌باره مطرح کرده‌اند. ازاین‌رو، نوشتار پیش‌رو بر آن است تا حقیقت حدس را از نگاه ابن‌سینا تحلیل کند و سپس آرای شارحان و منتقدان یادشده را طرح کرده و با آن بسنجد. براساس این مقاله، حدس از نگاه ابن‌سینا عبارت است از انتقال دفعی ذهن به حدوسط صحیح، بدون نیاز به جست‌وجوی ذهنی که حل مجهول را در پی دارد. براین‌اساس، اموری چون به‌کارگیری قوای حسی، نیاز به انجام فعل جوارحی و کشف ماهیت پدیده‌ها که برخی شارحان و ناقدان ابن‌سینا برای حدس برشمرده‌اند، مقوّم یا جزء لوازم حدس نیستند.