بررسی اشکال قیاس اقترانی شرطی و تحلیل دیدگاه سمرقندی در حل آن
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
حسینی دولت‌آباد محمد ,جعفری ولنی علی‌اصغر
|
|
منبع
|
معارف منطقي - 1399 - دوره : 7 - شماره : 2 - صفحه:23 -44
|
|
چکیده
|
ابن‌سینا اشکالی را درباره قیاس اقترانی شرطی طرح می‌کند؛ به این‌صورت که در شکل اول مرکب از دو متصله، اگر مقدمه اول مشتمل بر امری محال باشد، قیاس منتج نخواهد بود. در این مقاله، پس از بیان تشکیک و راه‌حل شیخ، راه‌حل‌های تعدادی از منطق‌دانان سرشناس دوره طلایی منطق اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. شمس‌الدین سمرقندی (766 ق) در کتاب شرح القسطاس، این آراء را ذکر و داوری و در نهایت راه‌حلی متفاوت مطرح می‌کند. حل این تشکیک در گرو تحلیل صدق و کمیت قضیه شرطیه متصله، نوع تلازم متصله لزومیه، تلازم حقیقی و تلازم لفظی (الزام) و... است؛ تا صدق قضیه شرطیه صغرا و کبرا ارزیابی شده و راه‌حل صحیح مشخص شود. ابن‌سینا راه‌حل این اشکال را اختلال در صدق صغرا، به دلیل امتناع مقدم آن، می‌شمارد. اما ملاک صدق قضیه متصله لزومیه، وجود رابطه تلازم میان مقدم و تالی است؛ چه موجود در خارج باشند، چه صورت ذهنی و مفروض. بنابراین، قضیه صغرا از لحاظ صدق ایرادی ندارد. براساس نظریه‌ای که خونجی مطرح کرد و سمرقندی آن را بسط داد، قضیه صغرا صادق است و عدم انتاج قیاس ناشی از فقدان شرط کلیت کبرا در شکل اول قیاس اقترانی است. یا باید گفت قضیه کبرا صادق است، اما فاقد کلیت است، یا به عنوان یک قضیه کلیه، کاذب است.
|
|
کلیدواژه
|
ابن‌سینا، اشکال قیاس شرطی، تلازم، سمرقندی، قیاس اقترانی شرطی، صدق قضیه متصله، لزوم و الزام
|
|
آدرس
|
دانشگاه علوم اسلامی رضوی, ایران, دانشگاه شهید مطهری, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
jafari_valani@yahoo.com
|
|
|
|
|
|
|