معانی وحدت حمل؛ از محقق دوانی تا مرحوم مظفر

در تناقض افزون‌بر اختلاف، وحدت‌های هشت‌گانه‌ای نیز لازم است و مشهور چنین است که ملاصدرا به وحدت‌های هشت‌گانه، یعنی وحدت موضوع، محمول، مکان، زمان، شرط، اضافه، جزء و کل، وحدتی افزوده است به نام «وحدت حمل». در فلسفه اسلامی متاخر، واژۀ «وحدت حمل» اصطلاحی شده است برای اشاره به اینکه دو قضیه، تنها زمانی نقیض یکدیگرند که در کنار حفظ بقیه شرایط، به جهت حمل نیز یا هر دو حمل اولی ذاتی باشند و یا حمل شایع صناعی. در نوشتار پیش‌رو، برآنیم تا نشان دهیم که این اصطلاح چنان‌که اکنون رایج شده است: اولاً، در تاریخ فلسفه اسلامی همواره برای اشاره به حمل اولی ذاتی و شایع صناعی به‌کار نمی‌رفته و استعمال گسترده‌تری داشته است؛ ثانیاً، افزودن آن به شروط حمل، حتی در همان معنای رایج، از نوآوری‌های ملاصدرا نیست. در این راستا، شواهدی تاریخی برای پنج معنای متفاوت از این اصطلاح ارائه خواهد شد که سه معنای آن غیر از برداشت رایج از این اصطلاح است. همچنین روشن خواهد شد که معنای رایج این اصطلاح، یعنی به‌کارگیری آن درباره حمل اولی و شایع نیز پیرو معانی مختلفی که تاکنون از حمل اولی و شایع ارائه شده است، معانی متعددی به خود خواهد گرفت.