بررسی تطور تاریخی چیستی دلالت در میراث منطقی مسلمانان

هدف اصلی منطق‌دانان از طرح بحث دلالت، بررسی اقسام دلالت‌های وضعیِ لفظی بوده است. ازاین‏رو، جای خالی تحلیل‌های دقیق از چیستی دلالت و عناصر سازنده آن، احساس می‌شود. با وجود این، چیستی دلالت در شمار بحث‌هایی است که در تاریخ دانش منطق پذیرای برخی تحولات بوده است. بعضی از منطق‌دانان، چیستی دلالت را در قالب تعریفی منطقی ارائه نداده‌اند، اما فرایند دلالت را توصیف و مراحل آن را از آغاز تا انجام ترسیم کرده‌اند. گروهی دیگر، دلالت را صفت انسان دانسته و از آن با عنوان فهم معنا تعبیر کرده‌اند. دسته سوم با رد این دیدگاه، آن را صفت شیء خارجی و حالتی برای شیء دانسته‌اند. نوشتار پیشِ‌رو درپی آن است تا با ارائه سیر تحول آرای منطق‌دانان مسلمان درباره چیستی دلالت، به ترمیم کاستی‏های آن بپردازد. از نگاه این مقاله، دلالت وصف آن دسته از صورت­های ذهنی است که با معنا انس دارند؛ بنابراین، دلالت، «تغییر التفات توسط یک مفهوم به‌سوی مفهوم دیگر» است. راه رسیدن به این تعریف، تحلیل گام به گام فرایند دلالت و کشف همه عناصری است که در آن نقش دارند.