نیروی نظامی ایلات کرد و الگوی موازنه قدرت در عصر صفوی؛ مطالعه موردی ایل زنگنه و کلهر

در دوره صفوی، یکی از چالش‌های اصلی نظم اجتماعی در ایران، تحت کنترل درآوردن ایلات و عشایر به‌ویژه ایلات کرد توسط حکومت مرکزی بود. در این زمان، ایلات کرد، به ویژه ایل کلهر و زنگنه، به صورت مستقل عمل می‌کردند و از حکومت مرکزی تبعیت نمی‌کردند. ایل زنگنه و کلهر به عنوان دو ایل مهم کرد در غرب ایران، رویکردهای متفاوتی در تعامل با دولت صفوی داشتند. پژوهش حاضر به بررسی نقش این دو ایل در سیاست موازنه قدرت حکومت صفوی می‌پردازد و سعی دارد توضیح دهد که چگونه این موازنه برقرار شده و چه پیامدهایی برای هر یک از این ایلات داشته است؟ فرضیه این تحقیق بیان می‌کند که در دوران اولیه حکومت صفوی، کلهرها بیشتر به صورت مستقل عمل می‌کردند، در حالی که حکومت صفوی بیشتر بر روی ایل زنگنه تکیه داشت .یافته‌ها نشان می‌دهند که نزدیکی ایل زنگنه به مرکز قدرت موجب افزایش نفوذ سیاسی آن‌ها شده و توانسته‌اند ایل کلهر را تحت کنترل خود درآورند. در زمان شاه اسماعیل، توجه بیشتری به ایل کلهر معطوف بود، اما با طغیان این ایل و تشکیل کلهرستان در بغداد و فاصله گرفتن آن‌ها از مرکز قدرت، موازنه به نفع ایل زنگنه تغییر یافت.

military power of kurdish tribes and the pattern of power balance in the safavid era: a case study of zanganeh and kalhor tribes

during the safavid period, one of the main challenges for social order in iran was the central government's control over tribes and nomadic groups, particularly the kurdish tribes. at this time, kurdish tribes, especially kalhor and zangeneh, operated independently and did not adhere to central authority. the zangeneh and kalhor tribes, as significant kurdish groups in western iran, had different approaches in their interactions with the safavid state. the present research examined the role of these two tribes in the power balance of the safavid government, aiming at explaining how this balance was established and what consequences it had for each tribe. the research hypothesis suggests that during the early safavid rule, the kalhor acted more independently, while the safavid government relied more on the zangeneh tribe. findings indicate that the zangenehs' proximity to the center of power increased their political influence and allowed them to bring the kalhors under control. during shah ismail's reign, more attention was directed towards the kalhor tribe; however, following their rebellion and the establishment of kalhoristan in baghdad, which distanced them from central authority, the balance shifted in favor of the zangeneh tribe.