رهیافتی بر تاثیر فتوحات صدر اسلام بر نگره جهاد ابتدایی طبری

رویکرد عالمان در حوزه تفکر و دانش متاثر از عوامل گوناگونی است. رویدادهای تاریخی یکی از عوامل رویکرد عالمان به حوزه مذکور است. به طور مشخص می توان گفت، رویداد تاریخی فتوحات خلفای نخستین و غنائم حاصل از آن تاثیر گسترده ای بر ارتقاء زندگی مادی مسلمانان آن عصر گذاشت. این مطلوبیت به دست آمده از غنائم به تاثیرپذیری اندیشۀ عالمان آن عصر و عصرهای نزدیک به آن، از مولفۀ برجستۀ آن فتوحات که همان جهاد ابتدایی است، منجر شد. به گونه ای که برخی از اندیشمندان همچون طبری (م310ه.ق.) به جهت تثبیت نظام معنایی سامان یافته از فتوحات خلفا در اذهان جمعی اجتماع، غالب آیات جهاد را با انگارۀ جهاد ابتدایی فهم نمودند. این نگرش تفسیری، رابطه معناداری را با فضای فکری حاکم بر دوران حیات وی نسبت به فتوحات خلفای نخستین پررنگ می نماید. پژوهش حاضر گامی نو و در واکاوی و اثبات این انگارۀ معنادار بوده است. این پژوهش به روش تحلیلی انتقادی می باشد. دستاوردهای یافت شده گواه آن است که طبری در فهم آیات جهاد از مسیر درست علمی خارج شده است. وی متاثر از فتوحات خلفای نخستین و در راستای صحه نهادن بر آن، گاه به ذکر روایتی مدلس، نسخ تمامی آیات مقیده جهاد به نفع جهاد ابتدایی و عدول از محکمات سیره نبوی اقدام کرده است.

an approach to the influence of early islamic conquests on tabarī’s thought of primary jihad

various factors affect the approach of scholars in the field of thinking and knowledge, of which historical events is considerable. the historical event of the conquests of the first caliphs and war booty clearly had a great impact on promoting the economic life of muslims living in that era. the benefits obtained from the booty also influenced the thought of scholars of that time and the eras close to it, concerning the outstanding component of those conquests, i.e. the primary jihad. accordingly, some thinkers such as tabarī (d. 310 ah) in order to stabilize the semantic system organized by the conquests of the caliphs in the collective mind of the community, understood most of the qur’anic ayahs of jihad with the idea of ​​primary jihad. this interpretive attitude emphasizes a meaningful relation with the intellectual atmosphere dominant during his lifetime about the conquests of the first caliphs. this analyticalcritical research is a new step in analyzing and proving this meaningful concept. findings show that tabarī has deviated from the correct scientific path in understanding ayahs of jihad. influenced by the conquests of the first caliphs and in order to approve them, he has sometimes tried to mention an untruthful narration, abrogating all jihad ayahs in favor of primary jihad, and deviating from the firm principles of the conduct of the prophet.