تحلیلی بر نقش رستم‌‌خان گرجی در جنگ‌های ایران و عثمانی(1012-1045ق): وان، هرسین، حله و ایروان

رستم خان به‌عنوان یک غلام گرجی از چهره های موثر در تاریخ نظامی ایران عهد صفوی بشمار می آید. او در سایۀ هوش و ذکاوت خود به عالی ترین منصب نظامی یعنی سپهسالاری در عهد صفوی دست‌یافت، و صوفی وار و فداکارانه به دفاع از مرزهای صفوی در شمال غرب و غرب ایران پرداخت. پژوهش حاضر با تکیه‌بر روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که رستم خان گرجی در جنگ‌های ایران و عثمانی در مناطق وان، هرسین، حله و ایروان چه نقشی ایفا نمود و عملکرد او در این میدان چه نتایجی را در پی داشت؟ فرضیۀ اصلی پژوهش این است که شواهد موجود یک رابطۀ دو سویه ای از میزان شناخت رستم خان نسبت به مهارت‌های نظامی و موقعیت جغرافیایی منطقه، و همچنین درک صحیح و دقیق او از شدت خصومت عثمانی‌ها با صفویان و مطامع آن‌ها در گرجستان را نشان می دهد. یافته‌های تحقیق ضمن تایید این مدعا نشان می دهد که حضور تاریخی رستم خان و پیروزی‌هایش در جنگ‌های مورداشاره به تحکیم و تثبیت امنیت مرزهای شمال غربی ایران تا سقوط دولت صفوی کمک موثری کرد. همچنین عثمانی‌ها مجبور شدند در معاهدۀ ذهاب از گرجستان و آذربایجان چشم‌پوشی کنند؛ و تحرکات نظامی آن‌ها نیز در آن حدود تا شروع یورش افغان‌ها به اصفهان متوقف گردید.

An Analysis of the Role of Rostam Khan Gorji in the IranOttoman Wars (10111045 AH): Van, Harsin, Hillah and Yerevan

Rostam Khan, as a Georgian slave, was one of the most influential figures in the military history of Safavid Iran. Thanks to his intelligence and ingenuity, he achieved the highest military position, namely Sepahsalari in the Safavid era and Sufilike and devotedly defended the borders of the North West and West of Iran. The present study, taking a descriptive and analytical approach, seeks to explain the basic question of the picture Safavid sources depict of Rostam Khan’s military action against the Ottomans in the areas of Van, Harsin, Hillah, and Yerevan. The main hypothesis of the research is that the available evidence shows a twoway relationship between Rostam Khan’s knowledge of military skills and geographical location of the region, as well as his correct understanding of the intensity of Ottoman hostility to Safavids and their coveted things in Georgia. The findings, while confirming this claim, show that the historical presence of Rostam Khan and his victories in the mentioned wars helped to strengthen the security of the northwestern borders of Iran until the fall of the Safavid government. Moreover, the Ottomans were forced to give up the lands of Georgia and Azerbaijan in the Treaty of Zahab, and their military movements stopped in that area until the beginning of the Afghan invasion of Isfahan.