بررسی منازعات و تعاملات خلافت فاطمیان مصر با دولت بیزانس در حوزه شام (قرون چهارم و پنجم هجری قمری)

از اواسط قرن چهارم هجری باقدرت گرفتن فاطمیان در مصر و گسترش دامنۀ نفوذ آن‌ها در شام، نحوه تعامل با امپراطوری بیزانس به مسئله‌ای جدی در مناسبات خارجی خلفای فاطمی تبدیل شد. براین اساس، پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی، تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که منازعات و تعاملات خلافت فاطمیان مصر با دولت بیزانس در حوزه شام در قرون چهارم و پنجم (هق) چگونه و متاثر از چه عواملی بوده است؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که فاطمیان پس از استقرار در مصر و در راستای اهدافی چون گسترش قلمرو خود و مقابله با توسعه‌طلبی‌های بیزانس، بر سرزمین شام مسلط شدند. در سراسر سال های غلبه فاطمیان بر این منطقه، آنان موفق شدند تا با سیاستی که مبتنی بر گفتگو و جنگ بود به مبارزه با جاه طلبی های بیزانس بپردازند. این دو گانۀ تعامل و تقابل، فاطمیان را در موقعیتی قرار داد تا با استفاده از توانمندی های خود در عرصه های نظامی و دیپلماسی، ضمن مهار سیاست های توسعه‌طلبانۀ دولت بیزانس، به کسب مشروعیت سیاسی و توسعه قلمرو خود بپردازند. ازاین‌رو راهبرد اساسی فاطمیان دراین‌باره، بر دو محور تعامل یا تنازع و در راستای حفظ مرزها، دفاع از سرزمین‌های اسلامی و تثبیت اقتدار خویش بر سرزمین شام استوار بود.

An Investigation of the Conflicts and Interactions of the Egyptian Fatimid Caliphate with the Byzantine Government in the Levant (4th and 5th Centuries AH)

From the midfourth century AH, with the rise of the Fatimids in Egypt and the expansion of their influence in the Levant, the interaction with the Byzantine Empire became a serious issue in the foreign relations of the Fatimid caliphs. The present descriptive and analytical study, therefore, addresses the conflicts and interactions of the Egyptian Fatimid caliphate with the Byzantine government in the Levant in the fourth and fifth centuries AH and analyzes the factors effective in them. The results show that the Fatimids, after settling in Egypt and in line with goals such as expanding their territory and countering Byzantine expansionism, dominated the Levant. Throughout the years of Fatimid rule in the region, they succeeded in combating Byzantine ambitions with a policy based on dialogue and war. This duality of interaction and confrontation put the Fatimids in a position to use their military and diplomatic capabilities to curb the expansionist policies of the Byzantine government, to gain political legitimacy, and to expand their territory. As a result, the Fatimids’ basic strategy in this regard was based on the two axes of interaction or conflict and in compliance with the preservation of borders, defense of Islamic lands and the consolidation of their authority over the Levant.