رودخانه‌های عراق و استراتژی‌های نظامی عباسیان( 334-132ه.ق)

خلفای عباسی قرن‌ها با کنترل و تامین امنیت عراق و سرزمین‌های اطراف آن، مرکز خلافت خویش را به منطقه تجاری امن تبدیل کردند. این رونق اقتصادی وامدار چند عامل بود: دوری از مخالفان حکومت و پایگاه های آنان؛ نزدیکی به حامیان خویش؛ موقعیت جغرافیای سیاسی بغداد در نزدیکی به دو رودخانه ی بزرگ دجله و فرات. این رودخانه ها و آبراهه‌های متعدد آن، برای عباسیان دو استفاده مهم داشت: 1.استفاده تجاری؛ 2.استفاده نظامی. البته مهمترین کاربرد رودخانه ها برای عباسیان، استفاده های نظامی و استراتژیک برای سرکوب شورشیان داخلی و خارجی بود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی تاریخی با اتکاء به شیوه ی گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، در پی پاسخ گویی چند پرسش است: اهمیت نظامی رودخانه های عراق عرب برای خلافت عباسیان چه بود؟ و آنان چه راهبردها و شیوه های جنگی در رودخانه های عراق داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که رودخانه های عراق از جمله دجله و فرات برای عباسیان به چند دلیل حائز اهمیت بودند: تسلط بر راههای تجاری و ارتباطی، و دوری از مراکز مخالفان حکومتی. آنان برای غلبه بر این شورشیان از شیوه های تهاجمی و بازدارنده ی مختلفی بهره می‌گرفتند از جمله: شبیخون زدن، سیستم های جاسوسی و اطلاعاتی، تهاجمات ناگهانی، خدعه و نیرنگ، به کار بردن علائم و پرچم ها، و جنگ روانی.

Iraq’s Rivers and Abbasids’ Military Strategies (132 334 AH)

For centuries, the Abbasid caliphs turned the centers of their caliphate into secure business areas through controlling and securing Iraq and its surrounding territories. Several factors contributed to such flourishing economic condition which consisted of staying away from the opposition and their bases, proximity to their governments’ supporters, and the political geography of Baghdad in terms of being close to the Tigris and Euphrates. These rivers and their numerous waterways had two important commercial and military functions for the Abbasids. The most important function of rivers for the Abbasids, however, was military and strategic helping them to suppress domestic and foreign rebels. The present study that takes a historicaldescriptiveanalytical approach seeks to answer the following questions, relying on the method of collecting information from historical sources: What was the military importance of the Arab Iraq’s rivers for the Abbasids’ caliphate? And what strategies and methods of warfare did they employ in the Iraq’s rivers? The findings show that the Iraqi rivers, including the Tigris and Euphrates, were important to the Abbasids for several reasons such as providing dominance of commercial and communicative routes, and distancing from government opposition centers. They used a variety of offensive and deterrent methods to defeat insurgents, including spying, information and intelligence systems, sudden attacks, deceit, deploying signs and flags, and psychological warfare.