اندیشه دفاعی ایرانیان در مواجهه با جنگ مدرن (1243 1218 ه.ق)

ایران در مواجهه با نبردهای ویرانگر روسیه تزاری در موقعیت تدافعی قرار گرفت. مساله  نوشتار پیش روی بررسی علل شکل گیری اندیشه دفاعی و ابعاد آن در روایت کنش گران فکری (مورخان، شاعران، عالمان دینی) دوره فتحعلی شاه قاجار است. دستاورد تحقیق با روش تحلیل تاریخی بیانگر آن است که یادآوری خاطره های قوی یا کهن الگوهای سرزمینی ایران برای بسط گذشته پر افتخار تاریخی و در راستای مواجهه با وضعیت انحطاط و عبور از بحران صورت گرفته است که این امر هم هوشیاری مخاطبان را نسبت به تهدید بیرونی برانگیزند و هم نمادهای سرزمینی دینی را با هدف تاکید بر ضرورت دفاع از حدود و ثغور، بازتولید کنند. این سنخ از کنش های چندوجهی، آگاهی بخشی تاریخی را به مثابه یک پراکسیس اجتماعی (برنامه عمل) در شرایط بحران، به عنوان دال مرکزی اندیشه دفاعی برجسته سازی کرد. در نتیجه، موارد متعددی از نمادهای دینی مذهبی در جنگ با کهن الگوها و واقعیت های روزمره تلفیق شدند. بازنمایی نگاه اسطوره ای، الگوهای تاریخی، قهرمان محوری، استناد و بهره گیری از متون مقدس مذهبی و دینی، طرح اهداف عالی انسانی در چهره سپاهیان اسلام هر یک انعکاس دهنده بخشی از ابعاد اندیشه دفاعی بودند که منابع معرفتی به طرح و انعکاس آنان پرداخته اند.

Iranians’ Defensive Idea When Confronting Modern Warfare (12181243 AH)

Iran faced a defensive position when confronting the devastating Russian tsarist battles. The present study aims to analyze the reasons of the formation of defensive idea and its dimensions in the narrations of intellectual agents (historians, poets, theologians) living in FathAli Shah’s era. The results of this study, that used a historical analysis method, show that reminding readers of vivid memories or archetypes belonging to Iranian territorial models happened in order to expand this honorable historical past and in order to fight decadence and to go past crises, which would both raise the readers’ awareness toward external threats and reproduce countryreligious symbols, with the intention of emphasizing the necessity of defending the boundaries and borders. This type of multifaceted actions foregrounded historical awarenessraising as a social praxis in critical situations and as a central signified element in the defensive idea. As a result, numerous cases of religious symbols were integrated in the war against archetypes and everyday realities. Representing a mythical view, historical models, herocenteredness, using and referring to sacred religious texts, depicting sublime human goals of the Islamic troops each reflect part of dimensions of the defensive idea dealt with and reflected by knowledge sources.