واکاوی دیدگاه اهل بیت (ع) به فتوحات صدر اسلام با رویکرد تاریخی حدیثی

یکی از مهم ترین رویدادها پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، فتوحات زمان خلفای صدر اسلام است. عالمان و صاحب نظران مسلمان درباره فتوحات صدر اسلام رویکردهای گوناگونی داشته اند. برخی با تشبیه کردن آن به غزوات پیامبر (ص)، دفاع از کیان اسلام را انگیزه اصلی آن دانسته اند. از سوی دیگر، برخی از عالمان رویداد مذکور را یک فاجعه تلقی کرده اند. بر این اساس، رویداد مذکور به دلیل اهمیتش، پرسش های گوناگونی را بر انگیخته است. این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که اهل بیت (ع) در برابر فتوحات چه موضعی داشتند؟ برای پاسخ به این سوال با واکاوی انگیزه فاتحان و بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد خشنودی اهل بیت (ع) از فتوحات، مانند بشارت های پیامبر(ص)، مشورت خلفاء با امام علی(ع)، نقل برخی مورخان مبنی بر شرکت حسنین (ع) در فتوحات، شرکت یاران امام علی (ع) در فتوحات و غیره، همچنین با بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد عدم تایید فتوحات از سوی اهل بیت (ع) مانند: روایاتی که ناظر به عدم مشروعیت فتوحات هستند و روایاتی که معیار مشروعیت جهاد (اذن امام) را بیان داشته که  می توان عدم مشروعیت فتوحات را از آن ها استنباط کرد. با بررسی موارد مذکور، به این نتیجه دست یافتیم که رویکرد اهل بیت (ع) به فتوحات مثبت نبوده است.

Keywords: the military affair, the political affair, thought, medieval Iran

One of the most important events after the death of the Holy Prophet (PBUH) are the victories happened in wars during the rule of the early caliphs of Islam. Muslim scholars and thinkers have taken different approaches those victories. Some have likened them to Prophet's (PBUH) ghazvats, consider defending the foundation of Islam their main motive. On the other hand, some scholars have regarded those conquests as disasters. Therefore, the issue has raised a number of questions because of its importance. The present paper sought to answer this question: What was the position of Ahl alBait (AS) against the aforementioned conquests? To answer this question by examining the motives of the conquerors, as well as reviewing and evaluating the documents and evidence of the happiness of AhlulBayt (as) because of the victories, such as the glad tidings made by Prophet (PBUH), consultation of the caliphs with Imam Ali (AS), some historians' belief in the participation of Hassan (AS) and Hussein (AS) in the conquests, the involvement of the companions of Imam Ali (AS) in the conquests and finally reviewing and evaluating the documents showing the disapproval of AhlulBayt (AS) such as the narratives proving the illegitimacy of the conquests, and narratives that have expressed the legitimacy criterion of jihad (Imam's permission) from which it is possible to infer the illegitimacy of the conquests, we found that the approach by AhlulBayt (AS) did not approve the conquests.