مطالعه علم‌سنجی تولیدات علمی حوزه موضوعی دریای خزر

سابقه و هدف: ارزیابی پژوهش های علمی به لحاظ کمی و کیفی امروزه از شاخص های مهم توسعه ملی کشورها محسوب می‌شود. هدف اصلی این پژوهش، تعیین وضعیت تولیدات علمی ایران در حوزه موضوعی دریای خزر در پایگاه اسکوپوس طی سال های 2020 -1970 می‌باشد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر، کاربردی و از نوع توصیفی بوده و به روش علم‌سنجی انجام شده است. کلیه مدارک علمی مربوط به دریای خزر که طی سال های 1970 تا 2020 توسط محققان ایرانی در پایگاه اسکوپوس با کلیدواژه caspian sea برای محدوده جغرافیایی ایران نمایه شده‌اند، جامعه پژوهش را تشکیل می‌دهند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از ابزار تحلیلی داده‌ها در اسکوپوس و بخشی توسط spss 21 و اکسل انجام شده است و برای ترسیم نقشه‌های علمی نرم‌افزارهای bibexcel و vosviewer به‌کار گرفته شده است. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در حوزه دریای خزر 920 مدرک از پژوهشگران ایرانی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. بیشترین تعداد مدارک در سال 2013 ثبت شده است. fazli با انتشار 34 مقاله پرکارترین نویسنده، دانشگاه تهران با 170 مقاله پرتولیدترین مرکز علمی و نشریه iranian journal of fisheries sciences با انتشار 67 عنوان مقاله برترین نشریه می‌باشند. ایران بیشترین همکاری بین المللی را با کشورهای آمریکا، مالزی و آلمان داشته است. مهمترین محورهای موضوعی در مقالات مرتبط به خزر agriculture and biological sciences و environmental sciences هستند. کلیدواژه‌های environmental monitorin، iran، article، nonhuman، fish، caspian sea و controlled study پررخدادترین کلیدواژه‌ها هستند. بررسی میزان مشارکت علمی پژوهشگران نشان داد که 93% متون علمی مورد بررسی با مشارکت 2 تا 9 نویسنده و به ترتیب با درجه مشارکت، شاخص مشارکت و ضریب مشارکت 0/93، 4/18 و 0/66 تدوین شده‌اند. نتیجه‌گیری: گرچه ایران از لحاظ تعداد مدارک علمی منتشرشده در حوزه موضوعی دریای خزر دارای رشد مناسبی بوده است؛ اما از نظر مشارکت بین‌المللی و کیفیت مقالات، شرایط چندان مطلوبی ندارد.

scientometric study of scientific outputs on the caspian sea

background and aim: quality and quantity assessment of scientific outputs is one of the important indicators of the national development of countries. the aim of this study was to determine the status of iranian scientific outputs in the thematic area of the caspian sea in the scopus database during 19702020.materials and methods: this applied descriptive study was conducted using the scientometric methods. the study population was all scientific documents related to the caspian sea, which were indexed by iranian researchers in scopus using the keyword of “caspian sea” for the geographical area of iran during 19702020. data were analyzed using data analysis tools in scopus, spss 21, and excel. bibexcel and vosviewer were applied to draw the scientific maps.findings: the results showed that 920 documents from iranian researchers on the thematic area of the caspian sea were indexed in scopus. the highest number of documents was indexed in 2013. fazli with 34 articles was the most prolific author, the tehran university with 170 articles was the most productive scientific center, and the iranian journal of fisheries sciences was the top journal with 67 articles. iran had the most international collaboration with the united states, malaysia, and germany. the main research topics in the articles related to the caspian sea were “agriculture and biological sciences” and “environmental sciences”. the highest occurrence keywords were caspian sea, iran, article, nonhuman, fish, environmental monitoring, and controlled study. the study of the level of scientific participation of researchers showed that 93% of the studied scientific documents were compiled with the participation of 2 to 9 authors and with degree of collaboration of 0.93, collaboration index of 4.18, and collaboration coefficient of 0.66. conclusion: although iran has had good growth in terms of the number of published scientific documents in the thematic area of the caspian sea, iran does not have very favorable conditions in terms of international participation and quality of articles.