نقش حج و حرمین در جنبش‌های مهدوی مغرب اسلامی؛ بررسی موردی محمد احمد سودانی

حج و حرمین از دیرباز کانون تحولات فکری، اجتماعی و سیاسی در جهان اسلام بوده و با وجود انتقال پایتخت‌های خلافت اسلامی به قلمروهای جغرافیایی دیگر یا شکل‌گیری حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی در جهان اسلام، باز حرمین به عنوان ام القرای جهان اسلام و حج به عنوان یکی از مناسک دینی مشترک در میان پیروان اکثر فرق اسلامی نقش بی‌بدیلی را بر عهده داشته‌ است. حج و حرمین پس از قرآن کریم و اهل بیت: توانسته از طرفی محور انسجام و اتحاد امم و فرق اسلامی و از طرف دیگر کانونی در مشروعیت‌زایی یا مشروعیت‌زدایی از حرکت‌ها و نهضت‌های اسلامی باشد. این تحقیق تلاش دارد با تکیه بر منابع تاریخی و مبتنی بر توصیف و تحلیل نقش حج و حرمین به بررسی انتقادی باورها و عملکردهای محمد احمد سودانی، به عنوان یکی از مشهورترین متمهدیان مغرب اسلامی، بپردازد. چه اینکه متمهدی سودانی در دو مسیر متفاوت تلاش دارد در کنار بهره‌مندی از جایگاه حج و حرمین در اثبات حقانیت دعوت خود، از چالش‌هایی که این کانون فکری و اعتقادی برای دعوت وی ایجاد کرده با توجیهاتی عبور کند.

The Role of the Hajj and alHaramayn alSharifayn in the Mahdism Movements of the Islamic MaghrebCase Study: Mohammad Ahmad Sudani

Hajj and alHaramayn alSharifayn have long been the cores of the intellectual, social, and political developments in the Muslim world. Despite the transfer of the capitals of the Islamic Caliphate to other geographical territories or the formation of political, social and religious spheres in the Muslim world, alHaramayn alSharifayn as the Umm alQura in the Muslim world and Hajj as one of the common religious rites among the followers of the most Islamic sects have played irreplaceable roles. Following the Holy Qur’an and Ahl alBayt (AS), Hajj and alHaramayn alSharifayn have been the reasons for the cohesion and unity of the Muslim nations and sects on the one hand, and the focus of legitimizing or delegitimizing the Islamic movements on the other. Relying on the historical sources and the description and analysis of the roles of the Hajj and alHaramayn alSharifayn, this study tries to investigates critically the beliefs and practices of Mohammad Ahmad Sudani as one of the most famous claimants of Mahdism in the Islamic Maghreb; because in two different ways, along with benefiting from the place of the Hajj and alHaramayn alSharifayn in proving the legitimacy of his invitation, Sudani tries to pass through the challenges, created by this belief on his invitation, with some justifications.