قاعده «تسهیل» و نقش آن در استنباط احکام حج

تامل در شیوه شارع مقدس در تشریع احکام شرعی فرعی به طور عام و در تشریع مناسک حج و عمره به طور خاص، حاکی از این است که امر قانونگذاری در شریعت اسلام، بر اساس سهل گیری بر مکلفان است و شارع در تشریع احکام، سمحه بودن قوانین را مدنظر قرار داده است. به عبارت دیگر، شارع به دنبال جعل قوانین، آن‌ هم به گونه ای است که مکلفان به سهولت از انجام آن برآیند. شناخت روش شارع در تشریع احکام شرعی، به‌ویژه در تقنین قوانین حج، از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند ما را به قاعده‌ای کلی در فقه، به نام «قاعده تسهیل»، رهنمون باشد؛ قاعده‌ای که صدور فتوا بر اساس آن، به روشنی در آثار فقها دیده می‌شود و سیره عملی بسیاری از آنان در اجتهاد، بر آن استوار شده است. بر این اساس، فقیه می‌تواند با استناد به این قاعده در فرایند استنباط، حکمی را وظیفه فعلی مکلفان قرار دهد که انجامش برای آنان به آسانی ممکن باشد. همچنین صدور فتاوای مستند به این قاعده، به خصوص در باب حج، را جایگزین صدور فتوا بر احتیاط‌هایی نماید که ممکن است در برخی از موارد، موجب سختی و مشقت بر مقلدین گردد.