بررسی میزان تجمع فلزات سنگین در بافت‌های مختلف موش‌های آزمایشگاهی

زمینه و هدف: در دهه های اخیر، تمرکز فعالیت‎های صنعتی، کشاورزی و شهرنشینی باعث آلودگی و تجمع عناصر سنگین در خاک و گیاهان شده است که به‌‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی انسان‌ها و حیوانات اثر می‌گذارد. در حال حاضر در اکثر محصولات کشاورزی تجمع آلاینده‌ها به دلیل استمرار مصرف نامتعادل کودها که از دیدِ مصرف کنندگان به دور مانده، بسیار بیشتر از حد مجاز است. مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان جذب فلزات سنگین مس، سرب و کادمیوم بر روی اندام های مختلف موش‌های تحت تغذیه گیاه توت‌فرنگی آلوده انجام شد. مواد و روش ها: در این پژوهش تجمع و توزیع عناصر سنگین در اندام‌های مختلف موش صحرایی که تحت شرایط مختلف غذایی قرار گرفته بودند، مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه گروه های مختلف موش (تعداد 27 موش) با توت‌فرنگی آلوده به عناصر سنگین به صورت گاواژ دهانی در طی یک دوره 3 ماهه، هر روز تغذیه شدند. با توجه به متوسط وزن موش ها برای هر کدام g 5/0 توت‌فرنگی تازه در نظر گرفته شد. عناصر سنگین کادمیوم (l/mg 773/15)، سرب (l/mg 560/41) و مس (l/mg 445/9) به صورت محلول به گیاه اضافه شد. در ادامه آزمایش، عناصر سنگین (کادمیوم، مس و سرب) تجمع یافته در اندام‌های مختلف موش (کلیه، کبد، پانکراس، بیضه، طحال و مغز) اندازه‌گیری شدند. یافته ها: غلظت عناصر مورد بررسی در توت‌فرنگی‌های تولیدی بالاتر از حد استاندارد ایران بودند؛ به‌گونه‌ای که میزان عناصر در میوه توت‌فرنگی برای کادمیوم، سرب و مس به ترتیب برابر با 7/7، 26 و kg/mg 2/3 میوه به‌دست آمد. بر اساس نتایج مطالعه، بین اندام های مختلف اختلاف معنی داری در جذب عناصر وجود داشت؛ به‌گونه‌ای که در مورد عنصر کادمیوم در تیمار آلوده در کلیه (d/g 41/0) که بیشترین مقدار بود، اختلاف معنی داری با اندام مغز (d/g 24/0) که کمترین جذب کادمیوم را داشت، مشاهده شد. عناصر سنگین سرعت افزایش وزن موش ها را کاهش داد. تجمع این عناصر در کلیه، کبد و پانکراس بالاتر از سایر اندام‌ها بود. مغز کمترین تجمع را در بین اندام‌های مورد برررسی نشان داد. بالاترین جذب عناصر توسط کلیه بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داده است در صورتی که کیفیت توت فرنگی مورد ارزیابی قرار نگیرد و به صورت آلوده در جامعه توزیع شود می تواند اثرات زیان بار بسیاری بر سلامت جامعه داشته باشد و این کنترل کیفیت باید با دقت بالا صورت گیرد.