گونه‌شناسی رفتاری افراد جامعه در موضوع فرضیه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر

مقدمه و اهداف: حفظ سلامت جامعه در مقابل انحرافات و کژروی‌ها، ازجمله الزامات ماندگاری و کمال یک جامعه محسوب می‌شود. سوال مطرح این است که آیا تنها با وضع قوانین و کنترل‌های بیرونی از جانب دولت، می‌توان به هدف رسید؟ در اسلام، مکانیسم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر به‌عنوان دو فریضه الهی نقش مهمی در این مسیر دارند. اما مسئله مهم در این زمینه، چگونگی دعوت آحاد جامعه و مردم، برای انجام این تکلیف دینی است. دانش بازاریابی می‌تواند برای ترویج امربه‌معروف مورد استفاده قرار گیرد. این دانش ظرفیت مناسبی ترویج ارزش‌های دینی و اجتماعی دارد. یکی از ابزارهای مهم و کلیدی در این زمینه، بخش‌بندی مخاطبین است که در آن افراد را براساس شاخص‌های مورد مطالعه، در گروه‌های همسان و مشابه قرار داده تا بتوان توصیف دقیق‌تری از وضعیت آنها به دست آورد. این پژوهش به‌دنبال گونه‌شناسی رفتاری مردم در موضوع امربه‌معروف و نهی‌ازمنکراست تا مروجان این دو ارزش بتوانند در تولید محتوای ترویجی، متناسب با هر خوشه برنامه ویژه‌ای برای آن طراحی کنند. به‌صورت مشخص این پژوهش به‌دنبال پاسخ به دو سوال اصلی زیر است:با استفاده از اصل بخش‌بندی در بازاریابی، افراد جامعه را در موضوع امربه‌معروف و نهی‌ازمنکردر چند خوشه و بخش می‌توان قرار داد؟هر بخش از نظر شناختی در مورد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر چگونه است؟روش: این پژوهش از انواع تحقیقات کاربردی محسوب می شود که ماهیتی اکتشافی داشته و با رویکرد کمّی و با استفاده از پرسش‌نامه ساخته‌شده توسط محققین، داده های موردنیاز جمع آوری می شود. گام نخست برای انجام پژوهش، طراحی ابزار اندازه‌گیری یا پرسش‌نامه محقق‌ساخته است که بتواند ما را به پاسخی برای سوالات پژوهش رهنمون کند. بعد از طراحی پرسش‌نامه و اطمینان از اعتبار آن، داده‌های لازم به‌صورت میدانی جمع‌آوری شده است. داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط نرم‌افزار تجزیه و تحلیل می‌شوند. در این قسمت دو مرحله اول توضیح داده خواهد شد و مرحله سوم در قسمت تجزیه و تحلیل داده‌ها بحث خواهد شد. در این پژوهش از سه معیار برای خوشه‌بندی استفاده شده است که عبارت است از: میزان تذکر به دیگران، واکنش فرد در مقابل تذکر بجا و واکنش فرد در مقابل تذکر بیجا. شیوه نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس و از دو طریق پرسش‌نامه کاغذی و الکترونیکی بوده است. جامعه آماری این تحقیق، زنان بالغ ساکن استان های تهران و البرز بوده است. حجم نمونه در این پژوهش 476 نفر است. برای تحلیل داده‌ها از روش خوشه بندی دو مرحله ای و نرم‌افزار spss21 استفاده شده است. شاخص کیفیت بخش‌بندی به‌دست‌آمده توسط نرم‌افزار، نشان‌دهنده تایید آن است.نتایج: براساس نتایج به‌دست‌آمده 9 خوشه رفتاری حاصل شد که بزرگ‌ترین خوشه حدود 17 درصد و کمترین آنها 6 درصد کل داده‌ها را تشکیل می‌دهد. خوشه اول کسانی هستند که گاه به دیگران امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کنند. این افراد واکنش مثبتی نسبت به امربه‌معروف بجا داشته و از آمر به معروف تشکر کرده و رفتار خود را اصلاح می‌کنند. این خوشه، بزرگ‌ترین بخش را تشکیل می‌دهند. خوشه دوم، مانند خوشه اول گاه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کنند و چندان از پذیرش امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر دیگران استقبال نمی‌کنند. اگر تذکر بجایی به آنها داده شود، تنها در مقابل شخص آمر، به اصلاح رفتار خود اقدام می‌کنند تا از درگیر شدن با او اجتناب کنند. خوشه سوم افرادی هستند درخصوص انجام امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر به دیگران، مانند دو خوشه اول هستند؛ اما پذیرش رفتار بهتری را نسبت به خوشه دوم دارند. افراد خوشه چهارم در مقام انجام امربه‌معروف، همچنان شبیه خوشه‌های قبلی عمل می‌کنند؛ اما واکنش پذیرش آنها در وضعیت بهتری قرار دارد. گروه پنجم نیز گاه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کنند. در مقابل پذیرش تذکر بجا، صرفاً به اصلاح رفتار خود اکتفا کرده و اگر تذکر بیجایی به آنها داده شود، برای کاهش تنش به اصلاح رفتار خود در مقابل فرد اقدام خواهند کرد. خوشه ششم، به‌ندرت به امر و نهی دیگران از کارهای خوب و بد می‌پردازند. واکنش رفتاری چندان مناسبی هم در مقابل امربه‌معروف دیگران ندارند. افراد خوشه هفتم نیز چندان به تذکر دادن به دیگران عادت ندارند؛ اما اگر کسی به آنها تذکری بدهد، واکنش خوبی از آنها سر خواهد زد. افراد خوشه هشتم، بیشتر از سایر خوشه‌ها به دیگران تذکر می‌دهند؛ اما پذیرش آنها در مقابل تذکر صحیح دیگران، صرفاً اصلاح رفتار است و اگر تذکری را بیجا بدانند، نسبت به آن بی‌تفاوت خواهند بود. خوشه نهم، خوشه کوچک‌ترین خوشه بود و شامل افرادی است که به‌ندرت اهل تذکر دادن به دیگران هستند. اما درخصوص تذکری که به‌جا بدانند، آن را قبول کرده و رفتارشان را اصلاح می‌کنند.بحث و نتیجه گیری: امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر به‌عنوان یک واجب الهی، جایگاه رفیعی در آموزه‌های اسلامی دارد. برای بهره‌مندی از فواید و آثار امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، ابتدا باید به ترویج این ارزش پرداخت. فرهنگ‌سازی صحیح در مورد چیستی و چگونگی و چرایی این ارزش دینی، امری مهم و ضروری است. این پژوهش به‌دنبال استفاده از ابزار بخش‌بندی، جهت گونه‌شناسی رفتاری جامعه در موضوع امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است که نتایج آن نشان می‌دهد 9 خوشه رفتاری در این زمینه وجود دارد.انتظار اولیه این است که هر چه افراد، نگرش و شناخت بهتر و بیشتری نسبت به فریضتین داشته باشند، انجام رفتار از آنها به شکل بهتری صورت گیرد و یا واکنش بهتری نسبت به امر و نهی دیگران داشته باشند؛ اما نتایج این پژوهش نشان می‌دهد ضرورتاً افرادی که نگرش بهتری نسبت به امربه‌معروف دارند، امربه‌معروف بیشتری از آنها حادث نمی‌شود؛ یعنی ممکن است افراد نگرش صحیح و خوبی نسبت به امربه‌معروف داشته باشند، اما در مقام رفتاری بی‌تفاوت بوده و با بهانه‌تراشی و یا موانع دیگر از انجام امربه‌معروف خودداری کنند. خوشه هفتم مثال این دسته از افراد می‌تواند باشد. همچنین ممکن است افرادی نگرش خوبی نسبت به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر داشته باشند، اما اگر کسی به آنها تذکری بدهد، واکنش تند و نادرستی از آنها سر بزند.به‌عنوان‌مثال، خوشه اول با وجود اینکه در مقام عمل بالاترین و بهترین وضعیت را دارد و نیز نگرش مناسبی نیز نسبت به امربه‌معروف دارد، اما در زمانی که دیگران بخواهند به آنها تذکر بدهند، پذیرش خوبی از آنها سر نخواهد زد. خوشه چهارم نیز بهترین نگرش را نسبت به امربه‌معروف دارد؛ اما در زمانی که دیگران به آنها تذکر می‌دهند، رفتار خوبی نشان نداده و پذیرای تذکر دیگران نیستند؛ البته این خوشه در مقام عمل نیز در وضعیت متوسط قرار دارند.

behavioral typology of individuals in society regarding enjoining good and forbidding evil

introduction and objectives: maintaining the health of society against deviations and perversions is considered one of the requirements for the sustainability and perfection of a society. the question that arises here is whether the goal can be achieved only by enacting external laws and controls from the government. in islam, the mechanism of enjoining what is right and forbidding what is wrong, as two divine obligations, plays an important role in this path. however, the important issue in this regard is how to invite members of society and the people to carry out this religious duty. marketing knowledge can be used to promote enjoining what is right. this knowledge has a suitable capacity to promote religious and social values. one of the important and key tools in this regard is audience segmentation, in which individuals are placed in identical and similar groups based on the indicators under study in order to obtain a more accurate description of their situation. this research seeks to typify people’s behavior on the subject of enjoining what is right and forbidding what is wrong so that promoters of these two values can design a special program for each cluster in the production of promotional content. specifically, this research seeks to answer the following two main questions: 1) using the principle of segmentation in marketing, how many clusters and segments can the people of the society be placed in on the subject of enjoining good and forbidding evil? 2) what is each segment cognitively like regarding enjoining good and forbidding evil?method: this research is considered a type of applied research that has an exploratory nature and the required data is collected with a quantitative approach and using a questionnaire made by the researchers. the first step in conducting the research is to design a measurement tool or a researcher-made questionnaire that can guide us to an answer to the research questions. after designing the questionnaire and ensuring its validity, the necessary data was collected in the field. the data collected was analyzed by software. in this section, the first two steps will be explained and the third step will be discussed in the data analysis section. in this study, three criteria were used for clustering, namely: the amount of reminding others, the individual’s reaction to the appropriate reminder, and the individual’s reaction to the inappropriate reminder. the sampling method was available and was conducted through two methods: paper and electronic questionnaires. the statistical population of this study was adult women living in tehran and alborz provinces. the sample size in this study was 476 people. the two-stage clustering method and spss21 software were used to analyze the data. the segmentation quality index obtained by the software indicates its confirmation.results: based on the results obtained, 9 behavioral clusters were obtained, the largest cluster constituting about 17 percent and the smallest 6 percent of the total data. the first cluster was those who sometimes enjoin good and forbid evil to others. these people have a positive reaction to the enjoining good. this cluster constitutes the largest segment. the second cluster, like the first cluster, sometimes enjoins good and forbids evil, and they do not welcome others who enjoin good and forbids evil. if they are given a warning, they only correct their behavior in front of the person who ordered them to avoid getting into an argument with them. the third cluster is similar to the first two clusters in terms of enjoining good and forbidding evil to others, but they have a better acceptance of behavior than the second cluster. the fourth cluster is still similar to the previous clusters in terms of enjoining good and forbidding evil. however, their acceptance response is in a better state. the fifth group also sometimes enjoins good and forbids evil. instead of accepting a warning when appropriate, they are content with merely correcting their behavior, and if they are given an inappropriate warning, they will correct their behavior in front of the person to reduce tension. the sixth cluster rarely enjoins or forbids others from doing good or bad things. they do not have a very appropriate behavioral response to enjoin good and forbid evil from others. people in the seventh cluster are also not very used to admonishing others. but if someone gives them a warning, they will react well. people in the eighth cluster give warnings to others more than other clusters. but their acceptance of correct warnings from others is simply a correction of behavior, and if they consider a warning to be inappropriate, they will be indifferent to it. the ninth cluster was the smallest and included people who rarely give warnings to others. but when they consider a warning to be appropriate, they accept it and correct their behavior.discussion and conclusions: enjoining good and forbidding evil, as a divine obligation, has a high position in islamic teachings. in order to benefit from the benefits and effects of enjoining good and forbidding evil, this value must first be promoted. creating a correct culture about what, how, and why this religious value is important and necessary. this research seeks to use the segmentation tool to typify the behavior of society on the subject of enjoining good and forbidding evil, and its results show that there are 9 behavioral clusters in this field. the initial expectation is that the better and more understanding and attitude individuals have towards the two obligations, the better their behavior will be or the better their reaction to the commands and prohibitions of others; however, the results of this research show that people who have a better attitude towards enjoining good do not necessarily enjoin more good. that is, people may have a correct and good attitude towards enjoining good, but in terms of behavior, they are indifferent and refrain from doing good by making excuses or other obstacles. the seventh cluster can be an example of this group of people. it is also possible that people have a good attitude towards enjoining good and forbidding evil, but if someone gives them a warning, they react sharply and incorrectly. for example, the first cluster, despite having the highest and best status in terms of action and also having a suitable attitude towards enjoining good, will not receive it well when others want to warn them. the fourth cluster also has the best attitude towards enjoining good, but when others warn them, they do not show good behavior and are not receptive to warnings from others. of course, this cluster is also in an average position in terms of action.