شناسایی اصول مدیریت در نهادهای دینی: مطالعه موردی مسجد

در حقیقت، مقدمه و پیش‎نیاز طراحی الگوی مدیریت در مسجد به‌عنوان اساسی‌ترین‎ نهاد دینی در اسلام، همان ترسیم اصول مدیریت مسجد است. بر این اساس، مقصود از تدوین این نوشتار، اکتشاف اصول یا مبناهایی است که نحوه مدیریت در نهاد دینی مسجد را با عنایت به مردمی بودن این نهاد، هدایت می‎کند. برای تحقق این هدف، منابع و مستندات دینی یعنی قرآن، روایات و سیره، مطالعه و مفاهیم مرتبط با آنها ‎واژه‌سازی و استخراج شد. دستیابی به مفاهیم در مدل پژوهش با مطالعه اسنادی و تحلیل منطقی متون مرتبط و از نگاه نظریه‎پردازی، مبتنی بر روش تخیل نظام‎مند صورت گرفته است. روش دلفی نیز برای اعتبارسنجی و تایید مدل اکتشافی استفاده شد. براساس نتایج این تحقیق، فقه‎مداری، تقدس‎مداری، اخلاص‎مداری، تزکیه‎محوری، سنت‎مداری و طهارت مالی شاخص‎های اصول ارزشی را شکل می‎دهند. وحدت‎مداری، امام‎محوری، داوطلب‎گرایی، چندکارکردگرایی، مردم‎داری، شایسته‎گزینی، نظم‎مداری، نمازمحوری و معرفت‎مداری شاخص‌های اصول کارکردی را تشکیل می‎دهند که میزان اهمیت و اولویت آنها از نگاه خبرگان محاسبه شده است. از پیشنهادهای اساسی این مقاله، رعایت این اصول از مجرای آموزش، ترویج و گفتمان‎سازی آنها برای جذب حداکثری و حفظ شاکله مردمی مساجد است.

identification of management principles in religious institutions: a case study about mosque

identifying the principles of mosque management is pre-requisite for designing the management pattern of mosque. the aim of this paper is the identification of principles that direct the management methods in mosques by keeping their popularity. fifteen principles have been offered in this paper in two major areas: fundamental and functional. islamic sources like the qur’an and hadith and the sira (prophet’s lifestyle) were studied, and their relevant concepts were extracted and conceptualized. access to the concepts in the conceptual model is based on logical analysis of texts and in viewpoint of theorizing is based on systemic imagination. validation and verification of extracted model were done by delphi method. this paper identified jurisprudence-orientation, holiness-orientation, sincerity-orientation, refinement-orientation, tradition-orientation and clean finance as the indicators of fundamental principles. unification, imam-orientation, voluntarism, multi-functionalism, people-orientation, meritocracy, regularity, prayer-orientation and knowledge-orientation are indicators of functional principles. in experts’ viewpoint, fundamental principles are important along with functional principles. compliance with these principles through training, promotion and discourse-making for maximum attraction and preserving popular mosques formation is of main suggestions of this article.