بلاغتِ شناختی صفت در شعر حافظ

مطالعۀ شناختی، برخی از زوایای ناشناختۀ متن ادبی را بر ما روشن می‌کند. بنابراین، به‌‌کارگیری نظریۀ استعاره‌های مفهومی به عنوان ابزاری مفید برای درک بهتر اثر ادبی موثر است. در این نوشتار به بررسی کارکرد بلاغی صفت پرداخته می‌‌شود که فرآیند عینی‌‌سازی آن را نظریۀ استعاره‌‌های مفهومی توصیف می‌‌کند. صفت به دلیل قابلیّت حضور در بیشتر جایگاه‌های نحوی و همچنین ظرفیت معنایی و بلاغیِ قابل ‌‌اعتنایی که دارد، مورد توجه حافظ قرار گرفته و از این امکان در جهت گسترش معنا و خلق آرایه‌ها و تصاویر بلاغی سود جسته است. در مواردی برای آفرینش یک صفت بلاغی، صفت را در قالب واژه‌ای دیگر عینی‌سازی می‌کند و عملاً اساس بلاغت صفت را بر حوزه‌های شناختیِ محسوس می‌گذارد. از این رو، توصیف کارکرد شناختی صفت در جهت تبیین کارکرد بلاغی آن ضرورت می‌یابد. در پژوهش پیش‌رو به صورت کتابخانه‌ای و به روش توصیفی _ تحلیلی، ابتدا ذیل مقوله‌های بلاغی، کارکرد شناختی آن مقوله تشریح، سپس با ذکر شاهد مثال، کارکرد بلاغی و شناختی صفت و نقش آن در چرخۀ بلاغی بیت توصیف شده ‌‌است. صفت‌‌هایی مانند: گلرخ، دلسوخته، ناسَره، آصفی، بیدل و ترِ شیرین، به عنوان مجرای ورود ذهن به حوزه‌هایی شناختی عمل می‌کنند که علاوه بر آشکارسازی معانی ضمنی، چگونگیِ خلق آرایه‌های بلاغی را نیز روشن می‌کند. از نتایج دیگر این رویکرد شناختی _ بلاغی، تصحیح بیت «بی زلفِ سرکشش ...»، به وسیلۀ حوزۀ شناختی پنهان در صفتِ «سرکش» است؛ از این رهگذر یافته‌های لطیف و دلپذیری به دست آمده که از تیررس اندیشۀ شارحان و صاحب‌‌نظران به‌‌دور مانده ‌‌است.

the cognitive rhetoric of adjective in hafez poetry

cognitive study sheds light on some unknown angles of the literary text. therefore, it is effective to use the theory of conceptual metaphors as a useful tool to better understand the literary work. in this article, by descriptive-analytical method, the rhetorical function of adjectives is investigated through the theory of conceptual metaphors. adjectives appear in all syntactic positions and have significant semantic and rhetorical capacity. using this possibility, hafez has expanded the meaning and created rhetorical images and has based the rhetoric of adjectives on cognitive domains. therefore, it becomes necessary to describe the cognitive function of adjectives has described to explain their rhetorical function. in this research. primarily the cognitive function of each rhetorical category has been described, then cognitive and artistic function of the adjectives and their roles in the rhetorical cycle of verse have been described through examples. another result of this cognitive-rhetorical approach is the correction of texts by means of hidden cognitive domains the rhetorical cognitive description of adjectives clarifies the philosophy of rhetorical devices. emendation of versions by hidden cognitive domains is another result of this approach. this research is in the descriptive analytical method. emendation of versions by hidden cognitive domains is another result of this approach. this research is in the descriptive analytical method.