تحلیل و بررسی صامت‌های میانجی در زبان فارسی با رویکرد زبان‌شناختی و تاریخی

زبان به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی، نظام بسیار پیچیده و گسترده‌ای است که از طرح‌ها و الگوهای خاصی پیروی می‌کند تا در محور زنجیری یا همنشینی، با ترکیب واج‌ها و خلق واحدهای زبانی بزرگتر، بتواند ایجاد ارتباط را در بین گویشوران ممکن سازد. یکی از مهمترین الگوهای حاکم بر همنشینی واج‌ها، حضور واج‌های میانجی، هنگام ترکیبِ ‌تکواژها با یکدیگر است. نظر به این که موقع ترکیبِ تکواژها، در جایگاه‌های مختلف، واج‌های میانجی خاصی ظاهر می‌شود، این پرسش پیش می‌آید که علت حضور میانجی‌ها در این موضع چیست؟ چرا در جایگاه‌های مختلف، از واج‌های صامت مختلف و متفاوتی به عنوان میانجی استفاده می‌شود؟ و خاستگاه تنوع حضور واجی‌های میانجی چیست؟ جستار حاضر در پی آن است که به شیوۀ توصیفی و تحلیلی با رویکرد زبان‌شناختی و تاریخی این مقوله را مورد کندوکاو قرار دهد. نتایج به دست آمده، نشان می‌دهد که در زبان فارسی ده واج میانجی وجود دارد که برخی از آنها، میانجی مرده و نارایج محسوب می‌شوند، برخی از دورۀ رشد و تکوین زبان فارسی رایج و متداول بوده است و برخی نیز، ریشه در زبان محاوره دارند، و علت حضور میانجی‌ها را باید در قاعدۀ التقای مصوت‌ها و تنوع کاربرد صامت‌های میانجی را هم در فرایند فرسایش کناری در زمان‌های گذشته، و نیاز به احیایِ واج حذف شده به خاطر التقای مصوت‌ها جستجو کرد.

analysis and investigation of mediating consonants in persian language with a linguistic and historical approach

language, as the most important social institution, is a very complex and extensive system that follows certain designs and patterns in order to be able to create communication by combining phonemes and creating larger language units in the axis of chain or association. it makes it possible among the speakers. one of the most important patterns governing the combination of phonemes is the presence of mediating phonemes when combining morphemes with each other. considering the fact that when morphemes are combined, certain intermediate phonemes appear in different positions, the question is raised, what is the reason for the presence of intermediates in this position? and why are different consonant phonemes used as mediators in different places? and what is the origin of the diversity of mediating phonemes? the present essay seeks to investigate this category in a descriptive and analytical method with a linguistic and historical approach. the obtained results show that there are ten intermediate phonemes in the persian language, some of which are considered dead and uncommon, some of them were common during the growth and development of the persian language, and some of them are rooted in colloquial language: the reason for the presence of mediators should be found in the rule of vowel conjugation and the diversity of the use of mediator consonants in the process of lateral erosion in the past, and the need to revive the deleted phoneme due to vowel conjugation.