تبیین مولفه‌های بلاغت ارسطویی در نامه‌های خانوادگی مولانا

مولانا جلال‏ الدّین محمّد بلخی شاعر و عارف شهیر قرن هفتم که بیشترین شهرتش به واسطۀ شعرسرایی عارفانه است، آثار منثوری نیز دارد که کمتر مورد توجّه پژوهشگران قرار گرفته‏ است. از جمله آثار منثور وی «مکتوبات» است که در زمان‏های مختلف و با مقاصد خاصّی نگارش یافته‏اند. از سوی دیگر، مولانا به گواهی آثار وی -همچون مجالس سبعه- افزون بر آن که شاعری شهیر بوده، خطیبی برجسته نیز بوده است. فرضیّۀ جستار پیشِ‌رو آن است که مکتوبات مولانا که ارتباط مستقیمی با مخاطبان نامه‌ها دارد، متاثّر از شخصیّت مولانا به عنوان یک خطیب، نشانه‌هایی از عناصر بلاغت را در خود دارد. از این رو، با رویکرد نقد رتوریکی، نامه‌های خانوادگی مولانا -به عنوان نمونه‌ای از نامه‌های خطابه‌گونۀ وی - بر مبنای مولفه‌های بلاغت ارسطویی به روش توصیفی ‌تحلیلی و آماری بررسی می‌شوند تا به این پرسش‌ها‌ پاسخ داده شوند که نامه‌های خانوادگی مولانا بر اساس مولفه‌های بلاغت ارسطویی دارای چه ویژگی‌هایی هستند و بر این اساس مولانا از کدام مولفه‌ها بهرۀ بیشتری داشته و چرا؟ دستاوردهای این پژوهش افزون بر تایید فرضیّه و مواردی تازه دربارۀ نحوۀ ارتباط گرفتن مولانا با هریک از افراد خانواده، گویای آن است که هر سه مولّفۀ نظریّۀ بلاغت ارسطویی در نامه‌های خانوادگی مولانا به کار رفته که بیشترین سهم آن با در نظر داشتن تناسب موضوع و به اقتضای کلام در راستای تاثیربخشی و اقناع مخاطب به مولّفۀ پاتوس اختصاص یافته است.

explaining the components of aristotelian rhetoric in mawlana’s family letters

mawlana jalaluddin mohammad balkhi, a famous poet and mystic of the 7th century, is most famous for his mystical poetry; he also has prose works that have received little attention from researchers. among his prose works are letters which were written in different times and with specific purposes. on the other hand, as evidenced by his works - such as majlis sab’a - besides being a famous poet, rumi was also an outstanding orator. the hypothesis of the present article is that rumi’s letters have a direct relationship with the audience of the letters; influenced by rumi’s character - as an orator - it contains signs of rhetorical elements. therefore, with the approach of rhetorical criticism, rumi’s family letters - as an example of his rhetorical letters - are analyzed based on the components of aristotelian rhetoric in a descriptive, analytical, and statistical method. questions of this research are based on the components of aristotelian rhetoric, what are characteristics of mowlavi’s family letters and according to this, which components did mowlavi- rumi- use more and why? in addition to confirming the hypothesis and finding new things about how rumi communicates with each family member, the achievements of this research suggest that all three components of the aristotelian rhetoric theory are used in rumi’s family letters, the most part of which is dedicated to the pathos component, keeping in mind the appropriateness of the subject and the necessity of the words in order to impress and persuade the audience.