نگاهی به کنایه «گربه در انبان داشتن» و دیگر کاربردهای بلاغی «گربه در انبان»

کنایات بر اساس وقایع عادی زندگی مردم هر عصر شکل می‌گیرند؛ از این رو کنایه‌ای که در زمانی خاص کاربرد داشته است، می‌تواند بعدها ابهام‌آمیز شود. بسیاری از کنایه‌هایی که در متون کلاسیک ادب فارسی به کار رفته است و دریافت مفهوم آن ها به راحتی امکان‌پذیر نیست، قطعاً در زمان خود برای مخاطب آشنا بوده‌اند. کنایه «گربه در انبان داشتن» نیز از همین دست است که به نظر می‌رسد به دلیل کمتر دیده شدنِ رفتار مربوط به آن، مفهوم آن به‌طور دقیق درک نشده است. معانی ارائه ‌شده برای این کنایه در فرهنگ‌های عمومی و تخصصی فارسی، بیشتر حول محور «مکر و حیله» می‌چرخد. سیدجعفر شهیدی نیز در شرح لغات و مشکلات دیوان انوری همین معنا را برای آن ذکر کرده است؛ در‌ حالی که بررسی دقیق بیت‌هایی که این عبارت در آنها به کار رفته است، نشان می‌دهد که معنای ارائ ه‌شده برای عبارت مذکور درست نیست. نکته دیگر اینکه «گربه در انبان»، علاوه بر کنایه، در آثار سخنوران فارسی به صورت دو عنصر بلاغیِ تشبیه و استعاره هم به کار رفته است. در مقاله حاضر ضمن توضیح کنایه مذکور و خاستگاه احتمالی پدید آمدن آن، با استفاده از قرائن درون‌متنی و نیز شواهدی از شعر فارسی، می‌کوشیم هم معنای درست آن را ارائه ‌کنیم و هم دیگر کاربردهای بلاغی عبارت «گربه در انبان» را نشان دهیم. بر این اساس معنای این عبارت در هر سه شکل بلاغی آن، حول محور «ایجاب یا سلب قدرت و توانمندی» می‌چرخد.

a look at the metonymy of having a cat in a bag and other rhetorical uses of cat in a bag

metonymies are formed based on the normal events of people’s lives in every era; therefore, a metonymy that was used at a certain time can become ambiguous later. many of the metonymies that are used in classical texts of persian literature and are not possible to understand easily were definitely familiar to the audience in their time. the metonymy of cat in the bag is also of the same kind, and it seems that its meaning is not accurately understood due to the less visible behavior related to it. the metonymy of cat in the bag is also of the same kind. the meanings presented for this metonymy in persian culture mostly revolve around the axis of wile and cunning. seyyed jafar shahidi also mentioned the same meaning for it in the description of the words and problems of divan anvari; while a close examination of the bits in which this phrase is used, shows that the meaning presented for the phrase is not correct; in addition, its use is not only ironic; rather, similes and metaphors are used as rhetorical elements in the works of persian poets. in the present article, while explaining the mentioned metonymy and its possible origin, using in-text clues as well as evidence from persian poetry, we try to present its correct meaning and show other rhetorical uses of the phrase cat in a bag . based on this, the meaning of this phrase in all three of its rhetorical forms revolves around having or not having power and ability.