بررسی فعل ساده و مرکب در مجالس سبعه مولوی

مجالس سبعه یکی از آثار مهم جلال‌‌الدین محمّد مولوی است که از هفت خطابه یا هفت مجلس وعظ فراهم آمده است. این گونه نثر که نثر خطابی نامیده می‌‌شود و عالی‌‌ترین اندیشه‌‌ها را به وسیله ساده‌‌ترین اشکال منطقی القا می‌‌کند، به وسیله بزرگانی مانند: خواجه عبدالله انصاری، ابوسعید ابوالخیر، ابوالفتح شهرستانی، روزبهان بقلی، بهاءولد، مولوی، شمس تبریز و نیز سعدی در مجالس بیان شده ‌‌است. در این گونه نثر برای اقناع مخاطب و القای مفاهیم عرفانی و اخلاقی به نیکی بهره گرفته می‌‌شود. مهمترین ویژگی این گونه نثر، نزدیکی به زبان گفتاری است که گاه با نثر ادبی در آمیخته است و سادگی نثر و مسجع بودن از ویژگی‌‌های آن است. با توجه به همین جایگاه مجالس سبعه و ویژگی‌‌های زبانی آن، در این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی، موضوع کاربرد فعل مرکب که از مهمترین مباحث دستوری است و کاربرد درست آن و نیز به کاربردن نابه‌‌جای آن در استواری و نا استواری سخن بسیار تاثیرگذار است، در مجالس سبعه جلال‌‌الدین مولوی بررسی شده است. کاربرد افعال در این مجالس، ما را با کاربرد طبیعی در آن روزگار و تحلیل دقیق از نظر دستوری یاری می‌‌رساند. در این پژوهش دریافتیم که مولانا بیشتر به کاربرد افعال ساده توجه داشته و در بسیاری موارد افعال سادۀ فراوان از یک ریشه یا ریشه‌‌های گوناگون پیاپی یا با فاصله اندک به کار برده است؛ گاه نیز شکل ساده و مرکب یک فعل را در کنار هم آورده است. برخی از افعال مرکب نیز متاثر از وجود کلمات عربی در ساختار فعل مرکب است و گرچه خود در عربی به شکل بسیط به کار می‌‌روند، ولی در فارسی و مجالس سبعه به فعل مرکب تبدیل شده‌‌اند. رعایت سجع نیز عاملی برای کاربرد ساختار فعل به صورت ساده یا مرکب بوده است.

examining simple and compound verbs in majales sab’a

majales sab’a is one of the important works of jalaluddin mowlavi, which consists of seven sermons. this type of prose is called rhetorical prose and inspires the highest thoughts through the simplest logical forms. it has been used by great people such as khawja abdullah ansari, abu saeed, abul fatah shahreshtani, rozbehan baghli, baha ould, mowlavi, shams tabriz and saadi. the most important feature of this type of prose is its closeness to the spoken language, which is sometimes mixed with literary prose; the simplicity of the prose and lack of embellishment are among its characteristics as well. compound verb is one of the most important grammatical topics and its correct usage makes the prose solid and well-founded. considering this fact and the status of majales saba’ and its linguistic features, the present article, with a descriptive-analytical method, explores the usage of compound verbs in jalal al-din mowlavi’s majales saba’. the use of verbs in these texts helps us find the natural usage at that time and their precise grammatical analysis. in this research, we found that rumi paid more attention to the use of simple verbs, and in many cases, he used many simple verbs from the same root or from different roots consecutively or with a short distance. sometimes the simple and compound forms of a verb are combined. some compound verbs are also affected by the existence of arabic words in the structure of compound verbs, and although they are used in simple form in arabic, they have become compound verbs in farsi and majales sab’a. saj’a (literally meaning musicality) also causes the usage of compound or simple verb.