نگاهی به ویژگی‌های دستوری در ضریرنامۀ طغان‌شاه بن ‌نظام قمی شاهرودی

منظومۀ حماسۀ دینی انتقامیّه / ضریرنامه از طغان‌شاه بن نظام قمی شاهرودی یکی از نمونه‌های شاخص حماسۀ دینی در ادب پارسی است که در قرن نهم هجری دربارۀ انتقام ضریر خزاعی، محمّد حنفیّه، مسیّب، طغان، عمر بن علی، فضلِ جعفر و دیگر پهلوانان از یزید، عمرِ سعد، یعقوب عسقلانی، شاه حلب و دیگر حامیان یزید سروده شده است. ماجرای منظومه از رسیدن کاروان اسیران کربلا به شهر عسقلان آغاز می‌گردد و با نجات امام سجاد(ع) و کاروان کربلا از چنگ یزید و نهایتاً با مرگ یزید خاتمه می‌یابد. بررسی دستوری این منظومه برای شناختن بیشتر زبان حماسی این منظومه و دیگر منظومه‌های دینی سودمند است. با بررسی موارد دستوری و مصداق‌های آن، لایه‌های زبانی و محتوایی بیشتری از این اثر به دست می‌آید. دراین پژوهش، نخست دربارة حماسه، حماسۀ دینی و علل پیدایش و نمونه‌های آن و نیز دربارۀ ابن‌نظام و منظومه‌اش سخن گفته‌ایم و پس از معرّفی مختصر ضریرنامه، برخی نکات دستوری این اثر با ذکر شواهد بررسی شده است. با ذکر این موارد پی می‌بریم که کهنگی سبک در آن کاملاً مشهود است و یکی از حماسه‌های برجستۀ دینی به حساب می‌آید که از نظر بافت داستان، استحکام الفاظ، زبان مناسب و ساخت دستوری، شایستگی توجّه بیشتر دارد.

grammatical features in taghanshah ibn nizam qomi shahroudi’s dhariranama

the revenge religious epic poem enteghamieh / zarirnameh by taghan shah ibn nizam qommi shahroudi is one of the prominent examples of religious epic in persian literature. it was written in the 9th century ah about zareer khozai, muhammad hanafiyah, mosayyeb, taghan, omar bin ali, fazl jafar and other heroes taking revenge on yazid, omar saad, yaqub asklani, king of aleppo and other yazid supporters. the story of the poem begins with the arrival of the caravan of captives of karbala to ashqlan and ends with the rescue of imam sajjad (a.s.) and the caravan of karbala from yazid’s grip and finally with yazid’s death. examining the syntax of the poem is useful for learning more about the epic language of this poem and other religious poems. by examining the poem syntactically , more linguistic and content layers are obtained from this work. in this research, firstly, we have talked about epic, religious epic, the causes of its emergence, and offering some examples. we have also provided a brief introduction about ibn nizam and his poems especially zarirnameh.then some grammatical points of this work have been examined by citing evidence from the text. we realized that the archaic style is quite evident in it, and it can be considered one of the prominent religious epics deserving more attention in terms of the texture of the story, the power of the words, the appropriate language, and the grammatical structure.