بررسی رابطه زبان و قدرت در شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» از فروغ فرخزاد با دو رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نقشگرا

تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نظام‌مند نقشگرا هر دو متشکل از یک سری روش برآمده از رشته‌هایی همچون زبان‌شناسی و جامعه‌شناسی برای مطالعه‌ روابط میان متون و مناسبات قدرتند. در رویکرد فرکلافِ تگفا با مدل سه مرحله‌ای توصیف، تفسیر و تبیین و در نظریه‌ نقشگرا با محورهای سه‌گانه‌ اندیشگانی، میان فردی و متنی تحت عنوان فرانقش مواجه‌‌ایم. ما در این مقاله برای مطالعه‌ موردی کاربست همزمان ابزارهای تحلیلی دو نظریه‌ مذکور بر ادبیات فارسی، یعنی استفاده از دستور نقشگرا در سطوح توصیف و تفسیرِ تگفا، شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» فروغ فرخزاد را انتخاب کردیم و دو هدف کارکردی عمده را مورد توجه قرار دادیم؛ نخست ارائه‌ تصویری دقیق از دو نظریه و سپس تحلیل زبان‌شناختی شعر و رسیدن به پاسخ این پرسش که ایدئولوژی حاکم بر متن و نحوه‌ برخورد آن با ساختارهای اجتماعی و در یک کلام گفتمان مفصل‌بندی شده در آن و ارتباط آن با مناسبات قدرت زمانه‌اش چیست. در واقع با بررسی ظواهری همچون: بسامد فرایندها، وجه، زمان و نوع فعل‌ها، ضمایر، ادات تاکید، لحن و نمادها و گردآوری آمار مورد نیاز، به این نتیجه رسیدیم که ایدئولوژی فرستنده در شکل‌گیری سازه‌های زبانی و این سازه‌ها در انتقال این ایدئولوژی نقش دارند. یافته‌ها نشان داد که شعر هم گفتمان شبه‌مدرنیته‌ حاکم بر ایران زمان خود و هم گفتمان‌های سنّتی و بی‌طرف، نظام سیاسی استبدادی، ناسیونالیسم و مردسالاری را طرد می‌کند و در مقابل، گفتمان‌های مبارزه‌ سیاسی _ اجتماعی، فمنیسم و انسان‌سالاری در آن بازتولید و مفصل‌بندی شده‌اند. لحن گوینده در مورد نگاه خوف‌آلود به دین منفی است. نمادهای شعر که امکان تفاسیر متکثر را می‌دهد با مناسبات دموکراتیک و مبتنی بر چندصدایی رابطه‌ دو سویه دارد. بسامد نمادها، تقدّم و تاخّر آن‌ها و جنسیت انتخاب شده برایشان نیز روشنگر واقعیاتی بود که در تحلیل‌ها به کمک پژوهشگران آمد.

an investigation of the relationship between language and power in the poem “i miss the garden” by forough farrokhzad based on critical discourse analysis and systemic functional grammar

both critical discourse analysis and the theory of systemic-functional linguistics use a variety of approaches from disciplines such as linguistics and sociology to investigate the interconnections between texts and overall power relations. the three-stage model of description, interpretation, and explanation, as well as terms and concepts, are connected in fairclough’s approach, while the functional theory is linked to different functions of language and clause terminology, as well as to the three interpersonal, interpersonal, and textual axes. we chose forough farrokhzad’s poem i miss you to investigate the simultaneous application of analytical tools from two theories mentioned to persian literature, namely the use of functional grammar at the level of description and interpretation of the critical discourse analysis. we considered two main functional purposes. we wanted to present an accurate review of these two theories, followed by a linguistic analysis of this poem. we tried to discover the text’s ideology and its relationship to social structures. in short, we wanted to discover the relationship between the discourse of the text and the power relations of its time. the findings show that this poem inveighs against and rejects not only the pseudo-modernity that ruled iran during its time, but also traditional and neutral discourses, as well as tyrannical, nationalistic, and male-dominated systems. on the contrary, political-social fight, feminism, and humanism are reproduced and articulated. meanwhile, the tone of the message is critical of the dangerous religious attitudes held by some religious individuals. a bilateral relationship exists between some poetic symbols that invite multiple interpretations and the democratic relations which welcome multiple voices.