پژوهش در بهره‌‌ گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه

«مبالغه» در زبان و ادب فارسی جایگاه ممتازی دارد امّا برخلاف بسیاری از دیگر عناصر بلاغی به آن توجّه اندکی شده‌‌ و حتی دربارۀ شیوه‌های ساخت آن اغلب به همان دیدگاه‌‌های سنّتی اکتفا شده ‌‌است. در دیدگاه‌‌های سنّتی، مبالغه بی‌‌آنکه به شیوه‌‌های ساخت آن توجّه شده ‌‌باشد، بر اساس میزان بزرگ‌نمایی در آن به سه نوعِ «مبالغه»، «اغراق» و «غلوّ» تقسیم شده ‌‌است. در پژوهش پیش رو، «پسوند» به مثابۀ یکی از شیوه‌های موثّر در ساخت مبالغه، بررسی و کارایی آن در این باره واکاوی شده‌‌ است. فرضیۀ تحقیق این است که پسوند یکی از ابزارهای ساخت مبالغه در شعر مولاناست. پرسش‌ این است که کدام پسوندها می‌توانند در ایجاد مبالغه موثّر واقع شوند. روش پژوهش، تحلیلی – توصیفی و مبتنی بر بررسی شواهد و نتیجه‌‌گیری بر اساس آن‌ها بوده است. بنابراین با تمرکز به برخی واژه‌های منحصر به فرد و نوآورانۀ مولانا، طیفی از پسوندهایی که در مبالغه موثّرند، نشان داده شده است و از این دید تا کنون به نقش پسوند، به‌‌ویژه در جهان شعر مولانا توجّه نشده است؛ پسوندهایی که مکان را با مبالغه توام ساخته‌اند و شامل «لان»، «کده» و «ستان» است؛ پسوندهایی که دارندگی صفتی را با مفاهیم متفاوت مثبت یا منفی با مبالغه همراه کرده‌اند و شامل «ناک»، «باره»، «مند» و «گین» است. پسوندهایی که به یاری تشبیه، به مبحث مبالغه پیوند یافته‌اند؛ مانند «وش» و «انه». پسوند «ه» که صفت را با مفهوم کثرت و فراوانی توام ساخته است‌. پسوند «گری» که رفتار، کار یا صفتی را با فراوانی همراه کرده است و بالاخره پسوند «-َ ک» و «-َ کی» که برای کوچک‌نمایی و تحقیر به کار رفته است. گذشته از این‌‌ها به مثابۀ یکی از دستاوردها پژوهش پیش رو در صدد بوده است که گامی در پیوند بلاغت و دستور زبان برداشته و به پسوند و کارایی آن در ایجاد مبالغه نگاهی تازه بیندازد.

research on exaggerated suffixes, based on the ghazaliat-e shams and masnavi manavi

review and introduction of some effective suffixes in making amplification in persian language based on a case study of rumi’s poems amplification is very important in persian language and literature. but unlike many other rhetorical elements, little attention has been paid to it, and the methods of its construction have often been limited to the same old views. in the classical view, amplification is divided into three types of amplification, hyperbole, and bombast based on the limits of magnification, but no importance is given to the methods of its construction. accordingly, in this research, the suffix is considered as one of the effective methods in making amplification and is the basis of research. the main question is which extensions can be effective in creating amplification. the research method was such that in the first stage, rumi’s masnavi and shams ghazal divan were studied based on the form and use of amplificated elements and then the hypothesis was strengthened that rumi used suffixes in a special way to make amplification. this study, in addition to finding and inventing some unique and innovative words of rumi, showed that a range of suffixes are effective in amplification. suffixes that make the place amplificated include lan, kadeh, stan. suffixes that amplificate the possessiveness of an adjective include nak, bareh, mand and gin. suffixes that have been linked to the topic of amplification with the help of the simile and the amplification in the simile relation; like wash and anne and suffixes that combine the adjective with the concept of plurality and abundance constructions such as eh and the suffix gray which expresses a behavior, work or adjective that is associated with abundance and finally, the suffixes -k and -ki, which are used for miniaturization and its special use, show that, at least in the world of poetry, it can be used indefinitely with different attributes and names.