تحلیل عناصر زبانی جانشین‌‌‌شونده در آثار دفاع مقدس با تکیه برکتاب «لشکر خوبان»

خاطره ‌‌نوشته‌‌ها از ماندگارترین نمونه‌‌های روایی آثار دفاع مقدس هستند که گزارش‌‌های صادقانه‌‌ای از رخدادهای هشت سال نبرد را به تصویر می‌‌کشند. کتاب «لشکر خوبان» تالیف معصومه سپهری از جملۀ این آثار است. این خاطره ‌‌نوشته، روایتی از رزمنده‌‌ای است که سال‌ها در واحد اطلاعات لشکر 31 عاشورا رشادت می‌‌کند. «لشکر خوبان» گزارش‌‌هایی از عملیات‌‌های والفجر مقدّماتی، بدر، والفجر 8، کربلای 4 و 5، بیت المقدس 2 و 3 و مرصاد را روایت می‌‌کند. با توجّه به این‌‌که خاطرات از زبان یکی از نیروهای اطلاعاتی بازگو می‌‌شود، حقایقی روشن را از چگونگی این عملیات‌‌ها در اختیار مخاطب قرار می‌‌دهد. این اثر در کنار چنین گزارش‌‌هایی، از نثری شیوا همراه با چاشنی طنز بهره می‌‌برد که عامل دیگری در موفّقیت آن به حساب می‌‌آید. این پژوهش به شیوۀ توصیفی‌‌تحلیلی، عناصر و گزاره‌‌های دستوری جانشین‌‌‌شونده‌‌ای را بررسی می‌‌کند که با هدف گسترش معنا در متن به ‌‌خدمت گرفته شده‌‌اند. جانشین‌‌شونده‌‌ها عناصر و ساخت‌‌هایی از زبان هستند که در جای عناصر و ساخت‌‌های دیگر می‌‌نشینند و در فرایند انتقال معنا و پیام، مفاهیم جدیدی را با چاشنی طنز، تاکید و گاه تصویرآفرینی القا می‌‌کنند. این نو‌‌آفرینی‌‌ها به برجسته‌‌سازی منجر می‌‌شود. در کتاب لشکر خوبان جانشین‌‌شونده‌‌ها دو وظیفۀ عمده را بر عهده دارند: 1. بار عاطفی و گفتمان حاکم بر متن را تقویت می‌‌کنند و در القای جهان‌‌بینی مذهبی، یاریگر خاطره نویس هستند؛ 2. موجب گسترش حوزۀ زبان می‌‌شوند و همین موضوع عامل تنوّع واژگانی و سازه‌‌های دستوری می‌‌شود و به شیوایی متن کمک می‌‌کند.

An Analysis of Substitutable Linguistic Elements in the Works of Holy Defense Based on Lashkare Khooban

War memoirs are among the most enduring narrative writings on the “holy defense” in Iran that masterfully offer an authentic account of the imposed war. Masumeh Sepehri’s Lashkare Khooban reports adventures of an intelligence agent in 31st Ashura Division. The book provides a series of reports from Valfajr, Badr, Valfajr8, Karbala4, Karbala5, Beitol Moghadas2, Beitol Moghadas3, and Mersad military operations. The narrator is the intelligence agent and gives a vivid and inclusive report on these operations. Furthermore, the narrative is fluent and is cemented occasionally with humor, both of which add to its stylistic development. This paper is a descriptiveanalytic study of Substitutable elements in the work that aim at expanding overall meaning in the text. Substitutable elements are language constructions that replace other elements and contribute to conveying meaning while making use of humor, emphasis and imagery. Substitutable elements play a twofold role in Lashkare Khooban: on the one hand, they enrich emotions and overall discourse to induce the ideological theme; on the other hand, they help expand the language and enhance word bank and grammatical structures, leading to a more eloquent narrative.