تحلیل کارکردهای ترکیب‌های زبانی بیدل دهلوی در تزیین صورت کلام از منظر سبک‌شناسی

بیدل دهلوی یکی از قله‌های ادب پارسی در دوره سبک هندی است. بیشتر توجّه پژوهشگران سبک هندی، به مضمون‌آفرینی، نکته سنجی و تصویرگری شاعران است. لیکن توجه به هنرهای زبانی این شاعران کمتر بوده است. در این مقاله، تلاش بر آن است که به هنر ترکیب‌سازی بیدل و کارکردهای این هنر زبانی پرداخته شود. هنر ترکیب‌سازی، با توجه به قابلیّت زبان فارسی از آغاز شعر پارسی در میان شاعران جریان داشته امّا در دوره سبک هندی نمودی برجسته‌تر به خود گرفته است. اکثر ترکیبات موجود در شعر بیدل، برساخته قلم خود اوست و نمونه‌های کمتری از‌ آن ‌را می‌توان حتّی در میان شاعران ترکیب‌ساز معاصرش یافت. کاربرد فراوان ترکیبات در شعر بیدل مقاصد متعددی دارد؛ تازه و پویا کردن کلام، برجسته‌سازی صورت سخن، مهارت در گزینش واژگان و اظهار فضل، آرایش و زینت بخشیدن به اشعار و آهنگین و گوشنواز کردن کلام، از جمله آنهاست. الگوهای ترکیب‌سازی بیدل در این مقاله عبارتند از: ترکیبات وندی، ترکیبات شبه‌ونددار، صفات فاعلی مرکّب، صفات مرکّب و ترکیبات مصدری. چینش ترکیبات زبانی در محور افقی و عمودی ابیات با نظم و دقّت خاصی صورت می‌گیرد تا صورت‌گرایی شاعر بیشتر نمود پیدا کند. تجلّی ترکیبات اشتقاقی فراوان در شعر بیدل علاوه بر بلیغ ساختن صورت کلام او، موجب ایجاد تشخّص سبکی برای سخن او نیز شده است.

Functions of Biddle Dehlavi’s Linguistic combination in Decorating the Form of Speech from a Stylistic Perspective

Bidel Dehlavi is one of the peaks of Persian literature in the Indian style. Most Indian style researchers have paid attention to the creative themes, delicacy, and imagery, but disregarded their artistic use of language . In this article, an attempts is made to address the art of creating combinations by Bidle and the functions of this linguistic art. Creating combinations, with regard to capability of Persian language, has been practiced among poets since the beginning of Persian poetry, but in the Indian style it has become more prominent. Most of the combinations in Bidle’s poetry are based on his own pen, and fewer examples of this compositions can be found even among contemporary poets. The abundant use of combinations in Bidle’s poetry has many purposes.  Defamiliarizing the language, emphasizing the form of speech, expressing grace, skillfully choosing vocabulary, decorating poems, and adding melody and sweetness to words are among them. Bidle’s combination patterns in this article are: affix combinations, pseudo affix combinations, combination adjectives nominative, combination adjectives, infinitive combinations .The arrangement of linguistic combinations in horizontal and vertical axis of the verse is done with special order to make the poet’s formalism more visible. The manifestation of many derivative combinations in Bidle’s poetry, in addition to making his language eloquent, has created a unique identity for the style of his poetry.