نگاهی جدید به نوعی از صفت خاص و عام در زبان فارسی

با دقت در کتاب‌های دستور زبان فارسی، متوجه این موضوع می‌شویم که اکثر تقسیم‌بندی‌ها در مورد صفت، تکراری و شبیه به هم هستند؛ بنابراین در این پژوهش در حوزۀ معنایی و با توجه به اختصاص یا عدم اختصاص (عمومیت) صفت به موصوف‌ها، تقسیم‌بندی جدیدی از صفت صورت‌گرفته ‌‌است و بر این اساس صفات به دو دستۀ خاص و عام تقسیم ‌شدند؛ صفات خاص بر اساس اختصاص به حوزۀ معنایی خاص یا فقط یک موصوف خاص، به دو دستۀ «خاص نوع 1» و «خاص نوع 2» (خاص الخاص) تقسیم ‌می‌شوند. صفات عام نیز بر اساس دامنۀ شمول تعلق‌پذیری به واژه‌ها (موصوف) به سه دستۀ «عامِ کم فعال»، «عامِ نیمه فعال» و «عامِ فعال» تقسیم ‌می‌شوند. برای دست‌یابی به مجموعه‌ای از صفات و بررسی و تحلیل آن‌ها، سه رمان «سمفونی مردگان» عباس معروفی، «سووشون» سیمین دانشور و «چشم‌هایش» بزرگ علوی به عنوان جامعۀ آماری برای استخراج صفات انتخاب ‌شدند و بعد از استخراج، صفات به روش تحلیلی و توصیفی به صفات خاص و عام تقسیم‌ شدند و مجدداً صفات تقسیم ‌شده بر اساس صفات بیانی (ساده/مطلق، فاعلی، مفعولی، نسبی و لیاقت) تقسیم‌بندی‌ شدند و مشخص‌ شد که هر کدام از صفات بیانی به کدام تقسیم‌بندی جدید، اقتران معنایی بیشتری دارد. با توجه به بررسی‌های انجام شده صفت‌های فاعلی بیشتر خاص موصوف‌های کنشگر و دارای اختیار هستند و صفت‌های مفعولی با موصوف‌های کنش‌پذیر و فاقد اختیار همراه می‌شوند. صفات نسبی مخصوصاً زمانی که مفهوم جنسیت را برسانند، خاص حوزۀ معنایی جمادات هستند. صفات اشاره، مبهم، عدد و... نیز عمومیت دارند و جزء صفات عام به حساب می‌آیند.

A New Look at a Kind of Special and General Adjective in Persian Language

Exploring Persian grammar books, we find that most of categorizations of adjectives are repetitive and similar to each other. Focusing on semantics, the present article, offers a new classification according to the assignment or nonassignment (generality) of the adjective to the nouns. Therefore, the adjectives are divided into two specific and general categories; specific adjectives are divided into two special categories (type 1 and special type 2) based on their belonging to a specific semantic domain, or just a to specific adjective. General adjectives are divided into three general categories: less active (based on the scope of belonging to words), semiactive general, and active general. To obtain a set of traits, three novels: Symphony of the Dead by ‘Abbas Maroufi, Suvashun by Simin Daneshvar and Her Eyes by Bozorg Alavi were selected to extract the traits. After extracting the traits, the adjectives are classified into the general and the specific. These two categories are, in turn, were divided according to the expressive adjectives (simple (absolute), active, objective, relative, merit). Finally, it was determined which of the expressive adjectives is more close to each of the new divisions. Accordingly, the active adjectives are more close to the active and possessive adjectives, and the passive adjectives are associated with the active and unauthorized adjectives; Relative attributes, especially when they convey the concept of gender, are specific to the semantic domain of inanimate objects. The attributes of gesture, ambiguity, number, etc. are common and are considered as general attributes.