جمله‌های مرکب در مثنوی و تبیین الگوهای دستوری و روابط معنایی و منطقی‌ آن‌ها

ترکیب، همیشه در دستور زبان با چالش‌‌هایی همراه بوده‌ است. اختلاف‌نظر در تقسیم‌بندی ساختمان واژگان و جمله‌‌ها نیاز به توضیح ندارد. هدف از این مقاله، شناخت جمله‌‌های مرکب و آشنا شدن با ساخت و اقسام جمله‌‌های مزبور است که از این رهگذر یکی از عناصر انسجام مثنوی به نام روابط معنایی منطقی هویدا می‌شود. کتاب‌های دستور زبان هنگام مطالعۀ ساختمان جمله، در توضیح و تبیین جملۀ مرکب نظرهای متفاوتی ارائه کرده‌اند. تقسیم این‌گونه جمله‌ها به «همپایه» و «مرکب»، باعث ایجاد ابهام شده است. عده‌‌ای، جمله‌های مرکب را منحصر به جمله‌‌های مرکب وابسته می‌‌دانند و مرکب‌‌ دانستن جمله‌‌های پیوسته را نپذیرفته‌‌اند؛ این مقاله با بررسی پیشینۀ تعاریف و بحث‌‌هایی دربارۀ جملۀ مرکب، دیدگاه‌‌های مزبور را نقد و ساخت دستوری جمله‌های پیوسته و وابسته را در مثنوی تبیین می‌نماید و نیز انواع تازه‌‌ای از جمله‌های پیوسته را به تقسیم‌‌بندی‌‌های پیشین می‌افزاید. روش این پژوهش، توصیفی تحلیلی از نوع توسعه‌‌ای و مطالعۀ موردی است. جامعۀ هدف، شش دفتر مثنوی بوده و داده‌‌ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌‌ای گردآوری‌ شده است. نتیجه، اینکه وضعیت و جایگاه جمله‌‌های مثنوی را از هر حیث می‌‌شناساند و به نفع زبانشناسی و بلاغت به پایان می‌‌رساند. نگارنده تصویری دقیق و توصیفی درزمانی، از جمله‌های مثنوی فراهم نموده و گزارش معناداری از ویژگی‌‌های زبانی آن ارائه می‌‌نماید و سعی می‌شود نکته‌‌های بدیع و نویی مثل ساخت نحوی و صرفی و اقسام جمله‌های مثنوی ارائه کند. در ضمن بسیاری از بخش‌‌ها را آن‌قدر تکرار کند تا به نتیجه‌‌ای منطقی دست یابد.

Combined Sentences in Rumi’s Masnavi, their Grammatical Patterns, and Semantic and Logical Relations

Sentence combining has always been a challenging issue in grammar. There is disagreement over the classification of word and sentence structure. In grammar books, while studying sentence structure, different views have been expressed about combined sentences. Dividing combined sentences into compound/coordinated and “dependent/complex” sentences has created ambiguity. Some grammarians restrict combined sentences to dependent/complex sentences and exclude other sentences. This article reviews the definitions and discussions of combined sentences and criticizes these views and analyzes the grammatical structure of compound/coordinated and dependent/complex sentences in Rumi’s Masnavi. Meanwhile, it adds new types of compound/coordinated sentences to previous classifications. This case study has adopted descriptiveanalytical research method involving the six volumes of Masnavi. Data were collected through library studies. In addition to identification and description of combined sentences, this study explored the semantic and logical relations in such sentences which is a significant step toward understanding cohesion in Masnavi. Thus, the research elaborates on the structure of sentences in Masnavi and contributes to linguistics. It offers a detailed picture of sentences in Masnavi and presents a significant report of their linguistic features. Attempt has been made to offer novel points about the subject and to repeat various parts until a logical conclusion is obtained.