بحران یا انقلاب؟ واکاوی تحوّل انقلابی در شعر نیما بر اساس نظریۀ «پیشرفت علم» تامس کوهن

در مورد چگونگی پیشرفت علم، تا کنون دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است که در این بین، تامس کوهن، نظریه‌پرداز فلسفه‌ی علم، پیشرفت و تحول در علم را حاصل ناکارآمدی اصول اصلی یا پارادایمهای یک علم و ظهور و جایگزینی اصول رقیب آن می‌داند. کوهن، این نظریه را در قالب الگویی چند مرحله‌ایی با نام‌های: علم عادی، بحران، انقلاب و علم عادی جدید، تبیین کرده‌است که البته هر کدام از این مراحل دارای تعاریف خاص خود است؛ الگوی تامس کوهن چنان انعطاف‌پذیر است که در بررسی تحولات انقلابی در علوم گوناگونی از جمله ادبیات نیز قابل انطباق و به کارگیری است؛ در این میان چگونگی تحول شعر سنتی به شعر نو در ادبیات فارسی از جمله مواردی است که می‌تواند بر اساس الگوی کوهن مورد ارزیابی قرار گیرد؛ با توجه به این امر، تحول نیما در شعر سنتی و ایجاد قالب شعر نو، باید برای کسب عنوان «انقلاب شعری» دارای ویژگی‌های مرحلۀ انقلاب باشد، چرا که نبود ویژگی‌های این مرحله در شعر نو نیما، عنوان «پدر شعر نو فارسی» را برای او مورد تشکیک قرار خواهد داد. در این پژوهش که با روش تحلیلی تطبیقی صورت‌ گرفته است، تحول نیما در شعر سنتی، از نظر انقلابی بودن یا نبودن، در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بر اساس الگوی پیشرفت علم کوهن مورد بررسی قرارگرفته شده است. نتایج این پژوهش حاکی از این امر است که بر اساس این الگو ، شعر نیما بیش از هر مورد، دارای ویژگی‌های مرحلۀ بحران است تا مرحلۀ انقلاب.

Crisis or Revolution Investigating the revolutionary change in Nima’s poetry in light of Thomas Kohen’s

Thomas Kuhn, the wellknown theorist of philosophy of science, believes that the development of a science happens when its paradigms fail and it is replaced by the principles of its rival. According to Kuhn the development of a science is not uniform but has alternating ‘normal’ and ‘revolutionary’ (or ‘extraordinary’) phases. Kuhn’s theory is so flexible that it can be used to explain revolutionary developments in any other area including literature. Accordingly, it is viable to analyze how traditional Persian poetry changes to modern poetry in light of Kuhn’s theory. The question is whether the transformation created by Nima in Persian poetry has the characteristics of the Kuhnian revolutionary phase. If not, Should we doubt his title “ the father of new Persian poetry”? The present article investigates the revolutionary or nonrevolutionary features of Nima’s poetry according to Kuhn’s theory. It is suggested that his poetry can be positioned as having the characteristics of the “crisis phase” than including those of the “revolutionary phase”.