بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار صباحی بیدگلی

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقّت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجّه به وجود چاپ‌‌های منقّح از دواوین و منظومه‌‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌‌رسد؛ خاصّه از آن جهت که جای چنین فرهنگی البتّه با ویژگی‌‌های مذکور فوق در حوزۀ پژوهش‌‌ها و منابع موجود خالی است. بدیهی است اوّلین قدم در راه تدوین چنین فرهنگی، بررسی یک یک دیوان‌‌های شعر فارسی موجود و استخراج نتایج آن به عنوان مواد و عناصر اوّلیه و اساسی مورد نیاز است. این مقاله، پاسخی است به این نیاز ضروری که در آن دیوان اشعار صباحی بیدگلی را از جهت ردیف، قافیه و اوزان عروضی بررسی کرده‌ایم. روشی که برای این کار مد نظر است، روش توصیفی تحلیلی است. صباحی در اشعار خود 7 بحر از بحور عروضی استفاده کرده‌است که در این میان بحر هزج بسامد بالایی دارد. اکثر اشعار وی در قالب مُثمّن و دارای قافیه اسمی هستند. در قصاید و غزلیات صباحی حروف روی «ن» و «ر» بیشتر بکار رفته‌‌اند. بسامد استفاده از ردیف و اشعار مردف در غزلیات شاعر زیاد است ولی در قصاید علاقۀ چندانی به این امر نشان نداده‌است. در موسیقی کناری، استفاده صباحی از کلمات خوش‌‌ آهنگ و مصوّت بلند در قافیه باعث زیبایی و گوش‌‌نوازی اشعار وی شده‌است.

An Analysis of the External and Lateral Rhyme in the Poetry of Sabahi Bidguli

Compiling a historical dictionary of Persian prosody can meticulously determine the creation time for certain meters, their frequency during later periods, as well as the rises and falls in the popularity of prosodic rhythms. Having access to the revised edition of Persian poetry books and Divans today makes this sort of research very essential and useful, particularly that there has not yet been any dictionary with the above features among current resources and research studies. It is evident that the first step to compile such an encyclopedia is to survey current Persian poetry books one by one, and then extract the results as the basic necessary foundation to start with. Using descriptive analysis, this article aims to meet the abovementioned essential need by analyzing the poems of Sabahi Bidguli in terms of their Radifs, rhymes, and prosodic meters. Sabahi has made use of 7 prosodic meters, among which Hajaz has more frequency. Most of his poems have Muthamman meter and noun rhyme. Furthermore, the prepositions are mostly used on letters “N” and “R” in his odes and Ghazals. The results also showed that Radif and rhythmic poems have high frequency in the Ghazals of Sabahi, whereas he has not shown much interest to them in his odes. As for lateral meter, his application of rhythmic words and vowel sounds in rhymes contributed to the beauty and melody of his poems.