نکته‌‌ای نویافته و صفتی شاعرانه در تاریخ جهانگشا

تاریخ جهانگشای جوینی یکی از برترین آثار منثور زبان فارسی در سبک فنّی و مصنوع است. نویسندۀ کتاب در جای‌‌جای کتاب کوشیده است که هم تاریخی مستند ارائه دهد و هم خوانندگان کتاب را از اوضاع و احوال مغولان در دربار و فجایع آن‌‌ها آگاه کند. زبانی که جوینی برای بیان خود به کار گرفته‌است، به تناسب سبک دوره، ناگزیر زبانی شاعرانه است که در این میان از شگردهای بلاغی و عناصر تصویرساز بهرۀ بسیاری گرفته‌است. زبان شاعرانه این امکان را به جوینی داده‌است که از معانی ثانویه و ادای معانی چند وجهی در کتاب خود بهره ببرد.  یکی از مواردی که جوینی در آن بسیار هوشمندانه عمل کرده‌است، انتخاب نام کتاب است. رسم‌‌الخط فارسی از گذشته تا امروز تغییرات بسیاری به خود دیده‌است؛ برای نمونه در رسم‌‌الخط پیشین حروف «پ، چ، ژ، گ» را به شکل همان حروف نزدیک به آنان؛ یعنی «ب، ج، ز، ک» می‌‌نوشتند و خواننده در سیاق عبارت اصل واژه را درمی‌‌یابید. در این مقاله که به روش تحلیلیتوصیفی و برپایۀ منابع کتابخانه‌‌ای است، تلاش شده‌است که هدف و خواستۀ جوینی در برگزیدن نام کتاب و همچنین هنر نویسنده در انتخاب این نام شاعرانه مشخص شود. صفات شاعرانه و هنرهای بلاغی و زیباشناسی همواره مورد توجّه و دلخواه جوینی بوده‌است که این انتخاب برای مغولان عنوانی مدحی است امّا برای ایرانیان ذمّی و سرشار از نکوهش است.

An Innovative and Poetic Quality in Tarikhe Jahangusha

Tarikhe JahangushayeJuwaynī (The History of the World Conqueror) is one of the most invaluable rhetorical prose works in Persian literature. The author, Ata Malik Juwaynī, has attempted to present a valid historical account throughout the book to give his readers some information about the state of Mongols in the royal court and their tyranny. In alignment with the existing style in that period, the author has deployed a figurative language as well as rhetorical intricacies and illustrative elements to convey his message. The poetic and figurative language has given Juwaynī the opportunity to use idiomatic and multidimensional meanings in his book. A thoughtful choice has been made by Juwaynī in selecting the book tittle.  Furthermore, Persian writing has witnessed enormous change since the past, for instance, the alphabetical letters representing the sounds “P, Ch, Zh, and G” were written by the similar letters representing the sounds “B, J, Z, and K” back then so the reader had to understand actual terms in context. Using descriptive analysis and library resources, this study attempted to determine the artistic purpose behind choosing the book title by Juwaynī. Figurative qualities, rhetorical art, and aesthetics have always been favored by Juwaynī and his book title is seen as a praising entitle by Mongols while Iranians regard it disapproving and full of reproach.