بررسی و تحلیل اقتباس از آیات و احادیث در مکاتیب سنایی از جهت لفظی (دستوری و بلاغی) و معنوی

اقتباس و استفاده از آیات وحی و احادیث نبوی در متون نثر فارسی و عربی بعد از اسلام امری رایج بود که به اقتضای معنی یا برای آرایش و زینت کلام به روش‌‌های مختلف به کار می‌‌رفت. این کاربرد در انواع متون نثر فارسی اعم از عرفانی، مکاتیب، قصص و تواریخ و... کم و بیش رایج بود. مکاتیب سنایی از جمله متون نثر فنی در قرن ششم است که در آن، آیات و احادیث، به وفور و برای اغراض مختلف و به شیوه‌‌های متعدد با رعایت پیوستگی لفظی و معنایی با متن فارسی آن به کار رفته‌‌است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا جنبه‌‌های مختلف ارتباط لفظی و معنوی عبارات قرآنی و حدیثی با متن فارسی آن بررسی شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در «مکاتیب» سنایی از جهت لفظی، آیات و روایات به عنوان جزئی از نثر فارسی دارای نقش‌‌های مختلف دستوری هستند و از نظر بلاغت هم در بعضی عناصر بلاغی به کار می‌‌روند. اقتباس‌‌های قرآنی و حدیثی از نظر معنوی نیز با متن فارسی پیوستگی دارند و برای تتمیم و تکمیل کلام و تایید و تاکید آن استعمال شده‌‌اند.

An Analysis of Verbal (Grammatical and Rhetorical) and Semantic Adaptation of the Quranic Verses and Ahadith in Makatibe Sanaii .

Adaptation and using the divine verses and Ahadith from Prophet Muhammad (PBUH) in Persian and Arabic prose has been common after Islam and it has been applied in different methods for semantic or word embellishment purposes. This application has been more or less common in various Persian prose including mystical texts, letters, stories, historical books, and so on. Makatibe Sanaii is a technical prose in the sixth century in which abundant Quranic verses and Ahadith have been used with different purposes and in various methods with adherence to verbal and semantic coherence with the Persian text. The present study aims to explore different aspects of verbal and semantic coherence between the Quranic phrases/Ahadith and the Persian text. The results of the study show that from verbal point of view, the verses and narrations in Makatibe Sanaii are as a part of the Persian prose and they have different grammatical functions. They are also used in some rhetorical elements. The Quranic and Hadith adaptations have semantic coherence with the Persian Text as well and they are applied to complete, confirm, and emphasize the text.