ساختارهای مقامه و یک مقامه کامل در بوستان

اشعار عربی و ملمعات سعدی حاکی از تسلط او به زبان عربی است؛ اثرپذیری او از مقامه های بدیعی و حریری را نیز باید از نشانه های غور او در ادب عربی دانست. این تاثیر تنها در گلستان که نمودهای مقامه گون دارد و بسیاری از فضلا درباره ساختار مقامه گون آن سخن رانده اند، منحصر نیست؛ بوستا ننیز در موارد متعددی نمودهای مقامه گون دارد. حکایاتی با مضامین تکدی گری، مسافرت، مهمانی، شعردانی، نصیحت گری و مواردی دیگر در بوستان، همگی مضامین پر تکرار مقامات است. سعدی نیز به عنوان نویسنده حکایات گاه نقش مولف (بدیع الزمان یا حریری) را ایفا می کند، گاه نقش راوی (عیسی بن هشام یا حارث بن همام) و گاه نقش قهرمان (ابوالفتح اسکندری یا ابوزید سروجی). در این مقاله نمونه هایی از هر یک از شاخصه های مذکور در بوستان به شیوه ای توصیفی و تطبیقی با نمونه های همسان آن در مقامات بدیعی، حریری و حمیدی تبیین شده و سپس ضمن تطبیق شاخصه های مقامه ای مستقل در بوستان با شاخصه های مقامات بدیع الزمان و حریری، میزان بهره گیری سعدی از این فن مشخص شد و نشان داده شد که ساختار این مقامه با ساختار و خویش کاری های همه مقامات کاملاً هماهنگ است و می توان آن را مقامه ای کامل در بوستان نامید. و نیز بعضی از سفرهای سعدی را که برخی در پی مستند سازی آن هستند، باید از سفرهای خیالی از قبیل سفرهای قهرمانان و نویسندگان مقامه ها تلقی کرد.