مقایسه سرزندگی تحصیلی، جو عاطفی خانواده و انگیزش تحصیلی در دانش‌آموزان ممتاز و عادی

مقدمه: یکی از مهم ترین نگرانی های حیطه روانشناسی مدرسه، فهم چگونگی تلاش دانش آموزان برای رسیدن به موفقیت تحصیلی است. هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه جو عاطفی خانواده، انگیزش و سرزندگی تحصیلی در دانش‌ آموزان ممتاز و عادی انجام شد. روش: روش پژوهش علی- مقایسه ای بود. جامعه آماری دانش‌ آموزان پسر مقطع متوسطه اول مناطق 5، 18 و 22 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 بود، که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله‌ ای تعداد 300 نفر از دانش‌ آموزان این مناطق (هر گروه 150 نفر) انتخاب گردید. جهت جمع‌ آوری داده‌ ها از پرسشنامه جو عاطفی خانواده هیل برن (1964)، مقیاس انگیزش تحصیلی هارتر (1980) و پرسشنامه سرزندگی تحصیلی مارتین و مارش (2008) استفاده شد. داده های پژوهش با آزمون خی دو، تحلیل رگرسیون و تی مستقل و از طریق نرم‌افزار spss نسخه 21 تحلیل گردید. یافته‌ ها: نتایج نشان داد بین دو گروه در متغیرهای جو عاطفی خانواده و مولفه‌ های آن شامل محبت (0/001>p)، نوازش (0/002>p)، تایید کردن (0/003>p)، تجارب مشترک (0/003>p)، هدیه دادن (0/002>p)، تشویق کردن (0/001>p)، اعتماد (0/001>p) و احساس امنیت (0/002>p)، متغیر انگیزش تحصیلی (0/001>p) و سرزندگی تحصیلی (0/001>p) تفاوت معناداری وجود دارد و میانگین دانش‌ آموزان ممتاز از گروه عادی بالاتر بود. نتیجه‌ گیری: در گروه دانش‌ آموزان ممتاز جو عاطفی خانواده، میزان انگیزش و سرزندگی تحصیلی بالاتر از گروه عادی بود؛ بنابراین، تقویت روابط اعضای خانواده با دانش‌ آموزان و قرار دادن برنامه های مهارتی با تاکید بر تقویت انگیزش و سرزندگی در دروس پرورشی مدارس می تواند بر موفقیت تحصیلی دانش‌ آموزان موثر باشد.

comparison of academic buoyancy, family’s emotional climate, and academic motivation between excellent and average students

introduction: one of the most important concerns in school psychology is understanding how students strive for academic success. aim: the present study aimed to compare the family’s emotional climate, academic motivation, and academic buoyancy between excellent and average students. method: in this causal-comparative research, the statistical population consisted of male students in the first year of middle school in districts 5, 18, and 22 of tehran, iran, during the academic year 2021-2022. a multistage cluster sampling method was used to recruit 300 students (n=150 per group) from these districts. data were collected using the family emotional climate questionnaire by hill (1964), harter's academic motivation scale (1980), and martin and marsh's (2008) academic buoyancy scale. the collected data were analyzed using chi-square test, regression analysis, and independent t-test in spss-21. results: the results indicated a significant difference between the two groups in terms of the family’s emotional climate and its components, including love (p<0.001), caressing (p<0.002), approval (p<0.003), shared experiences (p<0.003), gift-giving (p<0.002), encouragement (p<0.001), trust (p<0.001), and sense of security (p<0.002). additionally, there were significant differences between the two groups regarding the variables of academic motivation (p<0.001) and academic buoyancy (p<0.001), with the mean scores of excellent students being higher than those of the average group. conclusion: in the group of excellent students, the family’s emotional climate, academic motivation, and academic buoyancy were higher than those of the average group. therefore; strengthening the relationship between family members and students, besides implementing skill development programs that focus on enhancing academic motivation and buoyancy in school education, can have a significant impact on the academic success of students.