بررسی نقش سواد رسانه‌ای در توانایی تشخیص اخبار جعلی کتابداران کتابخانه‌های عمومی

هدف: انتشار گسترده «اخبار جعلی» که باعث فریب کاربران و انحراف جامعه می‎شوند، به یکی از تهدیدات مهم رسانه‎ای در جوامع امروز تبدیل شده است. توانایی تشخیص اخبار جعلی برای جامعه و به خصوص کتابداران به عنوان ارائه‎کنندگان خدمات اطلاعاتی برای شناخت و مقابله با اخبار جعلی ضروری است. سواد رسانه‎ای ازجمله عوامل مهمی است که در این زمینه می‎تواند نقش داشته باشد؛ در واقع یکی از مهم‌ترین راه‎های مقابله با این تهدید، تجهیز کتابداران به امکانات سواد رسانه‎ای است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سواد رسانه‌ای در توانایی تشخیص اخبار جعلی کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه‌ است. روش‎: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه‎ ‌آماری پژوهش را کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه (170 نفر) تشکیل می‌دهند که ‌از بین آن‌ها (118 نفر) از طریق فرمول مورگان به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده‌ انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌های پژوهش از پرسشنامه‎ توانایی تشخیص اخبار جعلی (اسمعیلی، رحیمی و مرادی، 1398) که براساس هشت مولفه‎ اطلاع نگاشت ایفلا طراحی شده و پرسشنامه‎ سواد رسانه‌ای (فلسفی، 1393) استفاده شده است. یافته‌ها: سطح سواد رسانه‎ای کتابداران (3.28) و توانایی تشخیص اخبار جعلی آنان (3.29) است. همچنین براساس تحلیل داده‌ها، سواد رسانه‎ای با ضریب تاثیر 0.47 بر بررسی منبع، با ضریب تاثیر 0.24 بر خواندن متن خبر، با ضریب تاثیر0.37 بر تشخیص نویسنده، با ضریب تاثیر 0.45 بر بررسی منابع پشتیبان، با ضریب تاثیر 0.41 بر بررسی تاریخ و زمان خبر، با ضریب تاثیر 0.30 بر بررسی طنز یا جدی بودن خبر و با ضریب تاثیر 0.35 بر رجوع به باور و تعصبات شخصی نقش دارد. اما در رابطه با پرسش از متخصصین نقشی نداشته و با ضریب تاثیر برابر با 0.51 بر مقیاس کلی توانایی تشخیص اخبار جعلی موثر است. نتیجه‌گیری: با توجه به موثر بودن سواد رسانه‌ای بر افزایش توانایی تشخیص اخبار جعلی، باید آموزش و اقدامات لازم در جهت ارتقاء سواد رسانه‌ای صورت گیرد، تا سبب افزایش توانایی تشخیص اخبار جعلی کتابداران گردد. تشخیص اخبار جعلی، مجموعه‌ای از مهارت‌ها بوده که کتابداران به طور فعالانه برای قرار گرفتن در معرض پیام‎های جعلی از این شاخص‌ها استفاده می‌کنند، تا صحّت پیام‌ها را تشخیص دهند. کتابداران برخوردار از توانایی تشخیص اخبار جعلی، در برابر اخبار جعلی، آسیب‌پذیری کمتری دارند. اخباری را که به منظور تاثیرگذاری بر آن‌ها طراحی و ارسال شده، در سطوح مختلف مورد شناسایی قرار می‌دهند و قادر خواهند بود با آگاهی بیشتری با آنان مواجهه شده و این مهارت‌ها را به کاربران آموزش دهند. نتایج این پژوهش می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های درازمدت کتابخانه‌های عمومی کشور مورد استفاده قرار گیرد.

investigating the role of media literacy in the ability of public library librarians to detect fake news

purpose: widespread dissemination of fake news that deceives users and diverts society has become one of the major media threats in today's society. the ability to detect fake news is essential for the community, especially librarians as information service providers, to identify and counter fake news. media literacy is one of the important factors that can play a role in this field; in fact, one of the most important ways to deal with this threat is to equip librarians with media literacy facilities. so, the purpose of this study was to investigate the role of media literacy in the ability to detect fake news by librarians of public libraries in kermanshah province.methodology: the present study is applied and has been done by survey method. the statistical population of this study consists of librarians of public libraries in kermanshah province (170 people) from which (118 people) were selected through the morgan formula by simple random sampling. to collect research data, a questionnaire on the ability to detect fake news (ismaili, rahimi & moradi, 2019) and a media literacy questionnaire (falsafi, 2014) were used.findings: based on data analysis, media literacy with an impact factor of 0.47 on the source review, an impact factor of 0.24 on reading the news text, an impact factor of 0.37 on the author's diagnosis, an impact factor of 0.45 on the review of support sources, with an impact factor of 0.41 on the study of the date and time of news, with an impact factor of 0.30 on the study of humor or seriousness of the news and with an impact factor of 0.35 on the reference to personal beliefs and prejudices. however, it did not play a role in asking questions from experts, and with an impact factor of 0.51, it is effective on the overall scale of the ability to detect fake news.conclusion: given the effectiveness of media literacy in increasing the ability to detect fake news, training, and necessary measures should be taken to improve media literacy to increase librarians' ability to detect fake news. detecting fake news is a set of skills that librarians actively use to identify fake messages and determine the authenticity of the messages. librarians who can detect fake news are less vulnerable to fake news. they identify news that is designed and sent to influence them at different levels. the results of this research can be used in the long-term planning of public libraries in the country.