تحلیل میزان همخوانی مقالات با دامنه موضوعی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر پایه فنون متن ‌کاوی

هدف: بر پایۀ توصیه کمیسیون نشریات علمی کشور و نیز دفتر سیاست‌‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مورد پایبندی به محورهای موضوعی اعلام شده از سوی نشریات علمی، همۀ نشریات باید به سوی این خط‌مشی حرکت کرده و انتظار می‌رود محتوای مقالات، انعکاس‌‌دهنده پژوهش‌‌های مرتبط با دامنه و اهداف و مندرج در نشریه باشد. هدف این رویکرد، فراهم ساختن بستر به گونه‌‌ای است که جامعۀ دانشگاهی اعم از پژوهشگران، نویسندگان مقالات و خوانندگان بتواند هر نشریه را با موضوع یا موضوعات تخصصی شناسایی کنند. از این‌رو پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش تحلیل محتوای مقالات نشریات معتبر وزارت علوم در شش حوزه موضوعی سطح کلان، به تعیین میزان همخوانی مقالات با اهداف و دامنه موضوعی اعلام شده از سوی نشریات بپردازد. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به روش توصیفی- اکتشافی انجام شده و از فنون متن‌‌کاوی بهره برده است. کاربردی بودن این پژوهش، از آن‌ جهت است که وضع موجود قلمرو پژوهش را بررسی کرده و از نتیجه به‌دست ‌آمده در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و همچنین برنامه‌ریزی‌ها استفاده می‏شود. جامعه آماری پژوهش را 1150 عنوان نشریه فارسی مصوب وزارت علوم، تحققات و فناوری (1400) براساس پرتال نشریات تشکیل می‌دهند. با توجه به محدودیت‏های زمانی، منابع انسانی و مالی، امکان بررسی اهداف و دامنه موضوعی مقالات تمام نشریات در پژوهش حاضر وجود نداشت؛ بنابراین، بایستی حجم نمونه مشخص گردد. در همین راستا، جهت تعیین حجم نمونه، از نرم‌افزار pass نسخه 11 استفاده شد. با در نظر گرفتن فاصله اطمینان 0.95، توان آزمون 0.80 و همبستگی مورد انتظار 0.20، حداقل حجم نمونه مورد نیاز توسط نرم‌افزار، 116 عنوان نشریه تعیین شد. حجم نمونه مورد نظر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شد؛ به گونه‌ای که تناسب بین نمونه و جامعه در هر یک از شش حوزه موضوعی سطح کلان نشریات وزارت عتف شامل علوم انسانی، فنی و مهندسی، علوم پایه، هنر و معماری، کشاورزی و منابع طبیعی و دامپزشکی و همچنین حوزه‌‌های موضوعی سطح میانی رعایت شود. داده‌های کتابشناختی مورد نیاز از تمام مقالات سه سال اخیر نشریات نمونه پژوهش استخراج و پیش‌پردازش شامل نرمال‌سازی و حذف کلمات اضافی صورت گرفت. موضوع‌ها با روش تکرار واژگان و خوشه ‌بندی شناسایی شدند. درنهایت شباهت‌‌سنجی روی داده‌‌های بدست آمده انجام و تجزیه وتحلیل دانش صورت گرفت. یافته‌‌ها: یافته‌‌ها نشان داد در 8 درصد نشریات مورد بررسی، میزان همخوانی یا تطابق محتوای مقالات با دامنه موضوعی مندرج در وب‌سایت به میزان 95 درصد رعایت شده بود. کمترین میزان همخوانی 40 درصد است که در 20 درصد نشریات مورد بررسی مشاهده گردید. در این میان 47 درصد نشریات به میزان 60 درصد، 23 درصد نشریات به میزان 70 درصد و 2 درصد نشریات به میزان 80 درصد به موضوعات اعلامی پایبند بودند. نتیجه‌‌گیری: با توجه به نقش و اهمیتی که نشریات علمی در عرصه علم و دانش دارند، لازم است به صورت دوره‌ای از وجوه مختلف کمّی و کیفی مورد ارزیابی قرار گیرند. نتایج حاصل از این ارزیابی‌ها می‌تواند یاری‌گر مسئولان بالادستی و سیاستگذاران عرصه علم و دانش کشور در برنامه‌‌ریزی‌های پژوهشی، ارزیابی، رصد پیشرفت‌های علمی و ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی باشد. همچنین دست‌اندرکاران نشریات به‌منظور ارتقای محتوای نشریه و تدوین شیوه‌نامه‌های استاندارد می‌‌توانند از نتایج این ارزیابی‌ها بهره‌‌مند گردند. بدون شک برای پژوهشگران و دست‌اندرکاران نشریات این موضوع دارای اهمیت است که بدانند موضوع مورد علاقه آنها در چه نشریه‌ای قابل دسترسی و همچنین انتشار است. از این‌رو، بررسی موضوع‌‌هایی که در مقالات نشریه بدان پرداخته شده، تصویری عینی از شرایط موجود و وضعیت انعکاس تحقیقات در آن نشریه را نشان می‌‌دهد. نتایج نشان داد در پیش گرفتن رویکرد شفاف موضوعی از سوی نشریات می‌تواند دستاوردهای سودمندی برای جامعۀ دانشگاهی داشته باشد. با مشخص شدن گرایش‌‌های موضوعی نشریه‌‌های علمی، هویت بارزتری برای هر نشریه ایجاد می‌‌شود؛ به طوری‌که هر متخصصی می‌‌تواند انتظار داشته باشد که نشریه یا نشریه‌‌های خاصی، زمینه‌‌های مطالعاتی وی را پوشش خواهد داد. همچنین سردبیران مجلات باید ضمن در نظر گرفتن سیر موضوعی مقالات مجله در گذر زمان، تلاش کنند تا براساس خط‌‌ مشی و حوزه‌های موضوعی مجلات، نسبت به انتشار مقالات اقدام نمایند.

analysis of the degree of congruence between articles and the thematic scope of publications by the ministry of science, research, and technology using text mining techniques

purpose: according to the recommendations of the country’s scientific publications commission and the research policy and planning office of the ministry of science, research, and technology, all publications should adhere to the thematic axes outlined by the scientific publications. it is expected that the content of the articles will reflect relevant research and align with the scope and objectives of the publication. the purpose of this approach is to create a platform that enables the academic community—comprising researchers, authors, and readers—to identify each publication by specialized subjects. therefore, this research employs conformity of articles to assess the scope announced by the journals of the ministry of outlined in six macro-level thematic areas.method: the research has been conducted in a descriptive-exploratory manner, utilizing text mining techniques. the purpose of this research is to investigate the the current of the researchfield, the results results will inform decision-making, policy development, policies. the statistical community of the research comprises 1,150 journals approved by the msrt(2021), according to the journals portal. due to limitations in time, human resources, and financial resources, it was not feasible to examine the scope of the articles from all journals in the current research; therefore, a sample size had to be determined. in this context, pass version 11 software was utilized to calculate the sample size. considering a confidence interval of 0.95, a test power of 0.80, and an expected correlation of 0.20, the software determined that the minimum sample size required is 116 publication titles. the intended sample size was determined using the stratified random sampling method, ensuring that the proportion between the sample and the population in each of the six macro-level thematic areas identified by the msrt—humanities, technical and engineering, basic sciences, art and architecture, agriculture and natural resources, and veterinary, along with intermediate-level subject areas—was accurately represented. the required bibliographic data was extracted from all articles published in the last three years of selected research journals. this data was then pre-processed,which included normalization and the removal of stop words. topics were identified using vocabulary repetition and clustering methods. finally, similarity measurements were conducted on the obtained data, followed by a knowledge analysis.findings: the findings showed that in 8% of the reviewed journals, the content of the articles was consistent with the subject range listed on the website by 95%.