ارزیابی معیارهای اثرگذار بر متان زدایی معادن زیرزمینی زغال سنگ با مدلسازی ساختاری تفسیری

متان‌زدایی پیش از عملیات استخراج و در حین استخراج معدن، راهبرد زیست‌سازگاری است که جایگاه ویژه‌ای در صنعت زغال‌سنگ یافته‌ است. عوامل و معیارهای مختلفی بر بازدهی عملیات متان‌زدایی اثرگذارند. بررسی رابطه میان این عوامل و نحوه اثرگذاری آن‌ها بر روند فرآیند گاززدایی متان، امر بسیار مهمی است که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش، معیارهایی که بیشترین تاثیر را بر بازدهی عملیات گاززدایی دارند، مشخص شدند. سپس با به‌کارگیری روش مدلسازی ساختاری تفسیری (ism)، این معیارها در سطوح مختلفی رتبه‌بندی شدند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که رتبه زغال‌سنگ و پارامترهای ژئومکانیکی، معیارهای فنی مربوط به حفاری چال‌ها و نیز ساختار زمین‌شناسی روباره لایه با داشتن حداکثر میزان اثرگذاری بر فرآیند گاززدایی متان معادن زیرزمینی زغال‌سنگ در سطح اول قرار گرفته‌اند. هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیاتی مربوط به فرآیند متان‌زدایی نیز با قرارگیری در سطح پنجم مدل، کمترین اثرگذاری را بر متان‌زدایی دارند. در نهایت، با ترسیم نمودار تجزیه و تحلیل قدرت نفوذ و وابستگی (micmac) و بررسی آن، دسته‌بندی هر یک از معیارها بر اساس میزان نفوذ و وابستگی انجام شده است. با توجه به نظرات خبرگان در خصوص نتایج حاصل از پژوهش و سازگاری نتایج با شرایط واقعی، صحت نتایج پس از اعتبارسنجی توسط خبرگان و قابلیت رویکرد ism مورد تایید بوده است و می‌توان از نتایج این پژوهش در راستای اهداف مدیریتی و بهینه‌سازی فرآیند متان‌زدایی معادن زیرزمینی زغال‌سنگ بهره گرفت.

Evaluating the Criteria affecting Methane Drainage in Underground Coal Mines Using Interpretive Structural Modeling

The Coal Mine Methane (CMM) process involves: exploration, extraction and drainage of methane gas in underground mining during extraction process. Various factors affect the CMM operation efficiency. Investigating the relationship between these factors and their effect on the process of CMM is very important which has been less attractive to researchers so far. In this research, the effective criteria on the efficiency of CMM were identified using previous studies and expert opinions. Then, the criteria were classified in different levels using the Interpretative Structural Modeling (ISM) method. Then, the underlying relationships between the variables were determined using the experience and practical knowledge of the experts. Finally, a multilevel structural model was created. The results of this study indicated that the coal rank, geomechanical parameters and technical specifications of drilling holes of gas drainage are in the first level with the maximum impact on the process of CMM of underground coal mines. The capital and operational costs related to the CMM process are also at the fifth level of the model and have the least effect on CMM operation. Eventually, by charting the “Matrice d’Impacts CroisesMultiplication Appliqúe an Classment” (MICMAC) and its review, the categorization was done for each criterion based on the degree of influence and dependency. The results of this research can be used for management purposes and methane optimization of underground coal mines.