عدالت در سلامت دیجیتال و آموزش به بیمار: الگوی جدیدی در توانمندسازی بیمار

صنعت سلامت به‌آرامی و به‌تدریج هم‌زمان با پیشرفت تکنولوژی دیجیتال تغییرات چشمگیری داشته و استفاده از این تکنولوژی های جدید در طی سال های اخیر مخصوصاً با شروع همه‌گیری کووید-١٩ با رشد فزاینده‌ای همراه بوده است. تاثیر جهانی کووید-١٩ بر بیماران مبتلابه بیماری های مزمن بسیار گسترده بود به‌طوری‌که بیماران برای محافظت بیشتر از خود محدودیت های بیشتری اعمال کرده و این امر منجر به افزایش سطح ترس و افسردگی در بین آن‌ها شد (١،٢). فناوری دیجیتال، به‌ویژه پزشکی از راه دور، به‌عنوان راه‌حلی امیدوارکننده برای مقابله با این نوع چالش ها ظاهرشده است. به دلیل استفاده گسترده از اینترنت و تلفن همراه‌های هوشمند، اطلاعات بهداشتی عمدتاً از طریق پلتفرم‌های دیجیتال در محیط‌های خانگی و همچنین در محیط‌های مراقبت‌های بهداشتی، ارائه می‌شود. علاوه بر دیجیتالی شدن اطلاعات بهداشتی، فناوری و پلتفرم‌های چندرسانه‌ای نقش مهمی در حمایت از آموزش به بیمار و ارتقای تصمیم‌گیری سلامت ایفا می‌کنند (٣). آموزش به بیمار امروزه به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی بیمار شناخته می‌شود و بیماران را در مدیریت سلامت خود درگیر کرده و درنهایت هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را کاهش می‌دهد. آموزش به بیمار شامل ارائه مطالب اطلاعاتی هدفمند برای بهبود درک بیمار از بیماری، گزینه‌های درمانی و رفتارهای ارتقاء سلامت است. بیمارانی که به آموزش باکیفیت بالا دسترسی دارند تصمیم‌گیری‌های آگاهانه درروند درمان خود داشته و با درک عمیق‌تر از شرایط خود، تمایل بیشتری به پایبندی به برنامه‌های درمانی، روابط بهتر با پزشک و دستیابی به رضایت بیشتر از درمان داشته و درنهایت به نتایج بهتری دست می یابند با پیشرفت مداوم فناوری و توسعه قابلیت‌های اتصال، تلفن‌های هوشمند و رایانه‌ها، اکنون اطلاعات بهداشتی می‌تواند به‌راحتی به بیماران و عموم مردم منتقل شود. آموزش به بیماران و توانمندسازی آن‌ها می‌تواند از طریق وب‌سایت‌ها و برنامه‌هایی امکان‌پذیر شود که طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های تعاملی و شخصی‌سازی‌شده را به بیماران ارائه می‌دهند و به بیماران کمک می‌کنند تا با توجه به ترجیحات خود، نقش موردنظر خود را در فرآیند مراقبت‌های بهداشتی تعیین کنند . چشم‌انداز سلامت دیجیتال(digital health)  شامل فناوری‌های مختلفی ازجمله سوابق الکترونیکی بیمار، نظارت از راه دور، دستگاه‌های دارای قابلیت اتصال، درمان‌های دیجیتال و پوشیدنی‌ها و سنسورها است. این فناوری‌ها در حال تبدیل‌شدن به ابزارهای تشخیصی جدید هستند. هوش مصنوعی  (artificial intelligence: ai)و یادگیری ماشینی (machine learning) تحولات چشمگیری در مراقبت از بیمار ایجاد کرده‌اند و روابط بین ذی‌نفعان کلیدی را تغییر داده‌اند. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اکنون می‌توانند با استقبال از تجزیه ‌و تحلیل داده‌های بزرگ، روندها و الگوها را در داده‌های بیماران شناسایی کرده و برای تشخیص‌های دقیق تر از آن‌ها بهره مند شوند. علاوه بر این، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می‌توانند فرآیندها را خودکار کنند و به متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اجازه دهند تا زمان بیشتری را به بیماران اختصاص دهند و بر ارائه برتر خدمات درمانی تمرکز کنند. هوش مصنوعی همچنین نقش مهمی در پیش‌بینی و پیشگیری از بیماری‌ها، تسهیل مداخلات درمانی زودهنگام و کمک به بهبود نتایج سلامت ایفا می‌کند (٥). ظهور ابزارهای دیجیتال دسترسی به اطلاعات را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است و به افراد اجازه می‌دهد تا تقریباً در هر مکان و هر زمان به داده‌های مربوط به موضوعات موردعلاقه خود دسترسی پیدا کنند. تصاویر تعاملی و عناصر چندرسانه‌ای در این ابزارهای دیجیتال می‌توانند اطلاعات را به شیوه‌ای جذاب ارائه دهند و به افراد اجازه دهند تا برخلاف قالب‌های سنتی کاغذ و قلم، اطلاعات را به‌طور مستقل بخوانند و تفسیر کنند. علاوه بر این، رسانه‌های اجتماعی با حذف موانع جغرافیایی و فیزیکی، رفتارهای سالم را تشویق می‌کنند و می‌توانند به‌طور موثر در ارتقای عدالت سلامت و کاهش نابرابری‌های سلامت کمک کنند . بااین‌وجود، مدت‌هاست که ضرورت پر کردن شکاف‌های سلامت و نابرابری‌های مراقبت‌های بهداشتی شناخته‌شده است .سازمان جهانی بهداشت عدالت سلامت را این‌گونه تعریف می‌کند که همه افراد فرصت برابر برای دستیابی به پتانسیل کامل سلامت خود داشته باشند، بدون اینکه هیچ‌کس از تحقق این پتانسیل محروم شود . دستیابی به عدالت سلامت نه‌تنها مستلزم رسیدن به برابری در مراقبت‌های بهداشتی است بلکه به عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت بستگی دارد چراکه این عوامل به‌طور قابل‌توجهی در نابرابری‌های سلامت بین جمعیت‌ها و گروه‌های مختلف نقش دارند . اکنون در حوزه سلامت، اصطلاح عدالت سلامت دیجیتال درنتیجه تحول دیجیتال در مراقبت‌های بهداشتی مورد تاکید قرارگرفته است. عدالت سلامت دیجیتال با عوامل تعیین‌کننده دیجیتال سلامت ازجمله زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی، دسترسی به فناوری، سواد دیجیتال و زیرساخت‌های جامعه ارتباط نزدیکی دارند با ادامه تکامل فناوری اینترنت، سواد سلامت الکترونیکی به‌تدریج به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده مهم رفتارهای سالم و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت، در حال ظهور است. در دنیای معاصر، منابع الکترونیکی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما تبدیل‌شده‌اند و دسترسی به طیف گسترده‌ای از اطلاعات بهداشتی را از منابع قابل‌اعتماد تا منابع گمراه‌کننده فراهم می‌کنند. درنتیجه، بیماران باید توانایی بازیابی و استفاده از اطلاعات سلامت الکترونیکی را داشته باشند که به‌عنوان توانایی یافتن، درک و ارزیابی اطلاعات سلامت از منابع الکترونیکی تعریف می‌شود . در فضای فعلی و رشد تصاعدی صنایع ارتباطی و انفورماتیکی، محققان، پزشکان، سیاست‌گذاران و فناورانی که در زمینه سلامت دیجیتال کار می کنند با مشارکت جامعه، می توانند فرصت‌های بیشتری را برای تقویت پیشرفت‌های تکنولوژیکی و رهگیری نابرابری‌های بهداشتی فراهم کرده تا حرکت به سمت دستیابی به برابری سلامت برای همه و همچنین بهبود دسترسی و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی محقق شود .  

digital health equity and patient education: a new paradigm in patient empowerment

the covid-19 pandemic significantly impacted global healthcare, heightening vigilance among individuals with chronic disease and increasing levels of fear and depression. as a response, digital technologies, especially telehealth, have emerged as promising tools to address these challenges, facilitating health information access and supporting patient education and decision-making. the digital health landscape now includes electronic health records, remote monitoring, digital therapeutics, ai, and machine learning, which together enhance patient care, improve diagnosis accuracy, and streamline healthcare operations. digital health tools, by presenting information interactively, engage patients cognitively and foster autonomy in health management. additionally, social media and mobile health platforms contribute to health equity by promoting healthy behaviours and reducing barriers to access. however, disparities in digital health access, termed digital health equity, remain a challenge. digital health equity involves addressing “digital determinants of health, including technology access, digital literacy, and infrastructure, which interact with traditional social determinants of health. in this context, e-health literacy has become a critical factor in enabling individuals to retrieve and appraise electronic health information effectively, ultimately enhancing health literacy. health literacy, therefore, serves as a foundation for reducing health inequalities and fostering population health.