بررسی تاثیر ریسک قیمت انرژی ناشی از هدفمندکردن یارانه‌ها بر بودجۀ خانوارهای شهری ایران

این مقاله برای محاسبۀ تاثیر ریسک قیمت انرژی[1] بر بودجۀ خانوارهای شهری ایران به‌دلیل هدفمندکردن یارانه‌ها، ریسک مخارج نُه بخش هزینه‌ای خانوارهای شهری ایران را برآورد کرده است؛ همچنین در مقالۀ حاضر تغییرات ریسک دهک‌های مختلف درآمدی و آثار درآمدی و قیمتی تغییرات مخارج طی دورۀ 1388 1392 محاسبه شده است. در این تحقیق به‌منظور برآورد اثر رفاهی حاصل از اصلاح ساختار در قیمت حامل‌های انرژی به کمک مدل رفتار مصرفی، مخارج انرژی خانوارهای نمونه به شکل تابعی ساده الگوسازی شده است؛ بدین‌ترتیب که مخارج انرژی خانوارهای نمونه تابعی از هزینۀ (قیمت) انرژی است؛ سپس با برآورد ریسک و انحراف معیار مخارج انرژی، اثر هدفمندسازی یارانه‌ها بر رفاه خانوارها تحلیل شده‌ است. نتایج نشان می‌دهد ریسک بخش انرژی از 0.062 درصد از سال 1388، یعنی یک سال قبل از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، در سال 1390 به میزان 0.072 درصد رسیده است. ریسک بخش‌های خوراک و پوشاک و کفش تغییرات چندانی نداشته‌ است؛ اما باتوجه‌به نتایج مشاهده می‌شود ریسک تمام بخش‌ها در سال 1391 تقریباً با کاهش روبرو شده است و دلیل آن افزایش شدید نرخ تورم به‌ترتیب از میزان 12.4 به 21.5 درصد در سال 1389 به 1390 بوده که تا حدودی افزایش قیمت‌های انرژی به‌دلیل هدفمندکردن یارانه‌ها را کم‌رنگ‌تر کرده است. نتایج نشان می‌دهد ریسک دهک‌های پایین درآمدی در سال‌های نخست اجرای طرح مذکور دچار افزایش شده است؛ اما ریسک دهک‌های بالای درآمدی یا ثابت بوده یا تغییرات اندکی داشته است. نکتۀ شایان ذکر این است که در سال 1390 به‌دلیل افزایش در نرخ تورم، افزایش ریسک تا حدودی برای خانوارهای کم‌درآمد کاهش یافته است. نتایج حاکی از آن است که آثار درآمدی و قیمتیِ به‌جامانده از تغییرات مخارج انرژی، خانوارها را با خطراتی مواجه کرده و درمجموع ریسک تمام خانوارهای جامعه، به‌ویژه خانوارهای کم‌درآمد، افزایش یافته است.