بررسی و توصیف حالت‌نمایی در چهار گویش فارسی خوزستان از منظر رده‌شناسی زبان

یکی از روش های نشان دادن روابط دستوری بین سازه های جملات حالت نمایی است. در این پژوهش به بررسی حالت نمایی در چهار گویش فارسی خوزستان یعنی دزفولی، شوشتری، بهبهانی و هندیجانی پرداخته می شود. داده های این پژوهش به صورت میدانی و با استفاده از پرسش نامه و گفت وگو و مصاحبه حضوری با 33 گویش ور جمع آوری شده است. رویکرد نظری اصلی این پژوهش، نظام پنج گانه حالت نمایی کامری (1978) است که پنج رده زبانی را از لحاظ حالت نمایی معرفی کرده است. در بررسی داده های پژوهش مشخص شد که نظام حالت نمایی در سه گویش دزفولی، شوشتری و هندیجانی نظام فاعلی مفعولی بوده و در این سه گویش زمان جمله و وجهیت، جان داری یا بی جانی فاعل یا مفعول تاثیری در نظام حالت ندارند. در مورد گویش بهبهانی مشخص شد که زمان در حالت نمایی در این گویش موثر است. در زمان حال و آینده در بندهای لازم و متعدی حالت نمایی به صورت خنثی است؛ یعنی فاعل فعل لازم، فاعل فعل متعدی و مفعول از نظر حالت نمایی نشانه خاصی ندارند و هر سه بی نشان هستند. اما در زمان گذشته فاعل با یک واژه بست غیرفاعلی که میزبان های متفاوتی را بر می گزیند، مضاعف سازی می شود؛ یعنی در زمان گذشته این گویش از نظام حالت کنایی پیروی می کند. این الگو هم در افعال ساده و هم در افعال مرکب حاکم است. علاوه بر این لازم به ذکر است که دو مصدر ”خواستن“ و ”داشتن“ در بهبهانی هم در زمان حال و هم در زمان آینده از نظام حالت کنایی برخوردار هستند.

An analysis and description of case marking in four Persian dialects of Khuzestan

Case marking is one way of showing grammatical relationships between the constituents in the sentences. In this study, case marking will be discussed in four Persian dialects of Khuzestan, namely Dezfuli, Shushtari, Behbahani and Hendijani. The data in this study have been collected through field study using a questionnaire for interviewing 33 native speakers of these dialects. Our theoretical basis is mainly Comrie (1978) which defines five language types based on case marking systems. Data analysis revealed that case marking in Dezfuli, Shushtari and Hendijani is subjective and tense, modality and animacy of the subject or object have no effect on the case marking system in these three dialects. But data about Behbahani showed that tense is effective in case marking in this dialect. In present as well as in future transitive and intransitive clauses, case marking system is neutral. That is, the subject of the intransitive and transitive clauses and also the object have no marker and are all unmarked. It should be noted that in Behbahani, the Persian object marker “RA” is not used at all. But in the past tense, the subject is duplicated by a nonnominative clitic which can choose different hosts. That is, case marking in past tense is ergative. Also the verbs "want" and "have" in Behbahani, unlike other verbs, show ergative case marking, both in the past and in the present tenses.