رویکردی شناختی به نفی دوگانه در زبان فارسی

پژوهش حاضر به‌منظور بررسی نفی دوگانه در زبان فارسی در چارچوب زبان‌شناسی شناختی و براساس نظریۀ فضاهای ذهنی صورت گرفته است. مقولۀ نفی یکی از مقولات شناختی، عقلانی و زبانی مهم در ذهن بشر است که در زبان‌های مختلف دنیا به صورت‌های گوناگونی تجلی می‌یابد. این مقوله در زبان فارسی نیز توسط عناصر و ساختارهای منفی‌ساز متعددی تجلی پیدا می‌کند که آن‌ها را در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان به دو دستۀ نفی منفرد (ساده) و نفی چندگانه تقسیم کرد. داده‌های پژوهش مشتمل بر 921 جملۀ فارسی است که از شبکۀ اجتماعی اینستاگرام استخراج شده‌اند. نتایج تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که هر جملۀ منفی دوگانه علاوه‌بر فضای ذهنی مربوط به خود، فضای ذهنی جملۀ مثبت و گاهی فضای ذهنی جملۀ منفی منفرد متناظرش را برمی‌انگیزد. همچنین درک معنای نفی دوگانه وابسته به شکل‌گیری این فضاهای ذهنی و ایجاد نگاشت‌های مفهومی بین آن‌ها براساس سه فرایند شناختی تخفیف، تشدید و خنثی‌سازی معنایی صورت می‌گیرد.

a cognitive approach to double negation in persian

the purpose of the present study is to investigate double negation in persian in the framework of cognitive linguistics and based on the theory of mental spaces. negation is one of the most important cognitive, intellectual and linguistic categories in the human mind, which is manifested in different languages of the world in different ways. this category is also manifested in persian by various negative elements and structures that generally can be divided into two categories: single (simple) negation and multiple negation. the research data consists of 921 persian sentences extracted from the social network of instagram. the results of data analysis show that each double negation sentence, in addition to its own mental space, evokes the mental space of the positive sentence and sometimes the mental space of the corresponding single negative sentence. understanding the meaning of double negation depends on the formation of these mental spaces and the creation of conceptual maps between them based on the three cognitive processes of understatement, intensification and semantic neutralization.