فرایند جابه‌جایی موضعی در زبان فارسی

واژه‌بست‌های ضمیری زبان فارسی غالباً در دورترین فاصله از پایه واقع می‌شوند؛ اما در برخی ساختارها قادرند به‌صورت بلافصل به پایه متصل شوند. توان تبیین این رفتار دوگانه می‌تواند محکی برای بررسی کارآمدی رویکردهای مختلف باشد. این جستار درپی آن است که مشخص کند آیا برای تعیین جایگاه تکواژها در سطح واژه، در زبان فارسی، به نظریه غیرواژگان‌گرای صرف توزیعی و حضور بخشی پسانحوی به نام صرف نیاز است؟ یا آنکه می‌توان با استفاده از سازوکارهای رایج در واژگان‌گرایی به تبیینی کارآمد دست یافت؟ برای این منظور، پس از معرفی مبانی نظری و آرای پژوهشگران پیشین، به تحلیل داده‌ها می‌پردازیم. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که فرضیه‌های واژگان‌گرا توان تبیین این مسئله را ندارند که چرا واژه‌بست «-شون» در «خودشونی‌ها» و «خودی‌هاشون» دو جایگاه دارد؛ اما چنین امری در سایر ساختارها مجاز نیست. با تحلیل ساختارهای فوق در چارچوب صرف توزیعی مشخص شد که وجود عملیات‌های فرانحوی همچون جابه‌جایی موضعی و نوع مشخصه‌های موجود در هسته واژه‌بست و واژه پایه در تبیین رفتار واژه‌بست‌ ضمیری موثر است.

local dislocation operation in farsi

in farsi, the clitic pronouns are often added to the stem as the last element, but in some structures, they can be immediately attached to their hosts. the ability to describe this dual behavior can be used as a criterion to check the effectiveness of different approaches. this research aims to find out if distributed morphology and its post-syntactic mechanism are needed to determine the position of different morphemes at the level of the word? or it can be explained using lexicalist hypothesis? for this purpose, after introducing the theoretical background and previous researches, we analyze data from farsi; the analyses shows that the assumptions of lexicalists cannot explain why the clitic pronoun (shon) has two positions in (xodeshoniha) and (xodihashon), but this phenomenon is not allowed in other structures. on the other hand, by analyzing the data in the framework of distributed morphology, it was found that only with the existence of post-syntactic operations such as local dislocation and considering the content feature of clitics and stems the dual behavior of the clitic pronouns can be explained.