بررسی تاریخی خاستگاه واج‎های /l/ و نرمکامی‎شده /ɫ/ در زبان کردی

در نوشتار پیش رو سرچشمه تاریخی واج‎های /l/ و نرمکامی‎شده /ɫ/ در دستگاه واجی زبان کردی (شاخه مرکزی و جنوبی) بررسی شده است. در این راستا، خاستگاه تاریخی واج‎های /l/ و /ɫ/ به‌ همراه فرایند تحوّل تاریخی واج یا خوشه‎هایی که در گذر از باستان به دوره نو، در کردی، به واج‎های /l/ و /ɫ/ تبدیل می‎شوند، بررسی شده است. بدین‎منظور، بررسی از صورت‎های بازسازی ‌شده از زبان هندوراوپایی آغاز و فرایند تحوّلات رخ‎داده در گذر به ایرانی باستان و ایرانی میانه (شمال‎ غربی) با ارائه نمونه‎هایی از هرکدام ارائه، سپس تحوّلات صورت‎گرفته در گذر به دوره نو در کردی بررسی شده است. واژه‎های نمونه بررسی‎شده در پژوهش حاضر، برگرفته از فرهنگ فارسی - کردی مردوخ (مردوخ، 1392) است. در این جستار استدلال می‎شود که واج‎ /l/ در کردی در مواردی خاستگاه هندواروپایی دارد و ادامه *l هندواروپایی است، معلوم می‎شود که l- در بافت آغازی واژه در کردی با *l- هندواروپایی در جایگاه آغازی واژه برابری می‎کند، افزون بر این مشخّص می‎شود که خاستگاه -ɫ در کردی برخاسته از *-l- هندواروپایی در بافت غیر آغازی واژه و توالی *d و *t هندواروپایی و ایرانی باستان مادر است. همچنین تفاوت‎هایی که بین واج‎های /l/ و /ɫ/، از منظر خاستگاه تاریخی و نیز جایگاه این واج‎ها در بافت واژه وجود دارد، آشکار می‎شود.

study on historical origin of the /l/ and the velarized /ɫ/ phonemes in kurdish

this research has investigated the historical origin of the /l/ and /ɫ/ phonemes in kurdish language (central and southern branches) within the phonological system. for this purpose, the historical origin of the /l/ and /ɫ/ phonemes has been studied along with the historical process of phonemes or clusters that change from ancient to modern period in kurdish. the study begins with the reconstructed forms in indo-european language, and the process of developments has been studied from old to middle iranian (north-western) with examples. then, the developments to the new period in kurdish have been investigated. this research argues the /l/ phoneme in kurdish in some cases is originated from indo-european and is continuation of indo-european *l. it shows that l- in initial context of the word in kurdish is equal to indo-european *l- in initial position of the word. moreover, it indicates the presence of the -ɫ in kurdish originates from indo-european *-l- in non-initial context of the word and also the sequence of *t and *d in indo-european to old iranian. it also demonstrates the differences between /l/ and /ɫ/ phonemes from a historical point of view and their positions in the word