نحوه نمایش احساس تعجب در زبان فارسی؛ بر اساس روش ترکیبی واژگانی و پیکره‌مدار

نبود مطالعات تخصّصی در زمینه احساس تعجّب به نسبت دیگر احساس‌ها سبب شده تا پژوهش حاضر به بررسی طرح‎واره و مفهوم احساس تعجّب در زبان فارسی از دیدگاه زبان‎شناسی شناختی و پیکره‌ای بپردازد. ازجمله اهداف تعیین‌شده برای نوشتار پیش رو، ترسیم طرح‎واره احساس تعجّب برای زبان فارسی و بررسی میزان زایایی حوزه‌های مبدا این احساس است. طرح‎واره احساس نشان ‌می‌دهد که احساس تعجّب در زبان فارسی چه ساختاری دارد و چگونه نمایش داده می‌شود. به‌منظور ترسیم طرح‎واره از رویکرد واژگانی استفاده و واژه‎های کلیدی احساس تعجّب و تعبیرهای فرهنگ استعاری ابوالحسن نجفی بررسی شده است. ‎ مطالعه حوزه‌های مبدا نیز با کمک رویکرد پیکره‌بنیاد براساس دسته‌بندی کوچش از حوزه‌های مبدا احساس صورت گرفته است و میزان زایایی تعابیر تعجّبی واکاوی شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان از آن داشت که در طرح‎وارة احساس تعجّب، به‎علّت نبود بخش‌های کنترل و بخش فعالیت، احساس تعجّب با دیگر احساس‌ها تاحدودی تفاوت دارد؛ همچنین حوزة «بدن» برای نمایش احساس تعجّب کاربرد فراوانی دارد و تمایل به بی‌حرکتی و سکون در بیشتر موارد مرتبط با تعجّب به‌روشنی به چشم می‌خورد.

Showing Surprise in Persian Language Based on Combination of Lexical and Corpus Approach

Lack of specialized studies in the field of feeling of surprise compared to other feelings directed the present study to examine the schema and concept of feeling of surprise in Persian from the perspective of cognitive linguistics. Objectives include drawing a surprise scheme for the Persian language and examining the productivity of source domains for this feeling. The emotion schema shows the specific structure of the feeling of surprise in Persian and the way it is displayed. In order to draw the schema, a lexical approach is used and the keywords of the feeling of surprise and the interpretations that existed in the metaphorical culture of Abolhassan Najafi, were examined. Then, based on Kovecses’ hypothesis, the metaphorical source domains and their frequencies were determined based on corpus approach. The results showed that in the schema of feeling surprise, due to lack of control and activity, the feeling of surprise is somewhat different from other feelings. The body domain has many uses for showing the feeling of surprise, and also the tendency for immobility and stillness is evident in most cases of surprise.