تحلیلی بوم‌گرایانه بر واژگانی‎شدن مفاهیم حوزۀ حیوانات اهلی در زبان کردی کرمانجی

کرمانجی، یکی از سه شاخۀ اصلی زبان کردی است که در ترکیه، سوریه، بخش‌هایی از عراق، غرب و شمال شرقی ایران رایج است. پژوهش حاضر با اتّخاذ چارچوب سطوح بازنمایی واژگانی و درنظرگرفتن مفهوم دانش زیست‌بومی، واژگان مرتبط با حوزۀ مفهومی حیوانات اهلی در زبان کردی کرمانجی شمال خراسان را تحلیل کرده است. چارچوب این مطالعه برمبنای «راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینۀ گویش‌های ایرانی» تهیه شده، سپس واژگان مرتبط با این حوزۀ مفهومی با استفاده از روش مصاحبۀ هدف‎مند گروهی، جمع‌آوری شده و طبق شاخص‌های چهارگانۀ واژگانی‎شدن مالت، سلومن و جننری و سطوح پنج‎گانۀ بازنمایی واژگانی برلین، بریدلاو و راون تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که دو عامل «تفاوت در مرزبندی‌های متفاوت از یک مفهوم» و «لانه‌گزینی» در واژگانی‎شدن مفاهیم حوزۀ حیوانات اهلی در کرمانجی موثّر بوده و موجب ایجاد تمایزهای قابل‌ توجّهی براساس «جنسیت»، «سن»، «رنگ»، «افعال مرتبط با تولّد و زیست»، «واژگان مرتبط با نگهداری و تیمار حیوانات» و «مشاغل مرتبط» با آنان شده است؛ همچنین عوامل فرهنگی‌ای همچون تجربۀ رویارویی مستقیم و دانش گستردۀ زیست‌بومی درخصوص حیوانات اهلی موجب واژگانی‎شدن مفاهیم مختلف تا سطوح چهار و پنج بازنمایی واژگانی شده است.

An Ecolinguistics Analysis on Lexicalization of Domestic Animals in Kurmanji Kurdish

Kurmanji is one of the three main varieties of Kurdish language, scattered across some areas of Turkey, Syria, Iraq, and both the West and Northeast parts of Iran. The current study adopted the taxonomy organization approach in analyzing the lexicon related to conceptualization of domestic animals in Kurmanji according to Ecolinguistic frame. The data collection method follows the Guide to collecting dialects for the treasury of Iranian dialects. It operates through three stages: literature study, individual interview, and focus group interview. Data was analyzed based on lexican process suggested by Malt, Sloman, Gennari and, the analyzing frame of folk biological classification and nomenclature, presented by Berlin, Breedlove, Raven. Participants were selected based on convenience sampling, and the interview process continued till the saturation point was reached. Participants were native speakers aged 4575 years old. Results revealed that “Same porotypes, different boundaries”, and “Nesting” imply a significant role in Kurmanji nomenclature‌ of domestic animals and led to a recognizable classification of the lexicon based on factors like gender, age, color, verbs, treatment, and occupation. The Kurmanji culture seems to be enriched by the Folkbiological knowledge of speakers and their direct experiences. Also, cultural factors such as the experience of direct exposure and extensive ecological knowledge regarding domestic animals have led to the lexicalization of various concepts to illustrate the magnitude value of animals in Kurmanj’s culture and lifestyle.