بررسی نقش‌نماهای کلامی فارسی در مکالمات گویشوران یک‌زبانه ترکی آذربایجانی و دوزبانه ترکی - فارسی

هدف پژوهش حاضر مطالعۀ نقش‌نماهای کلامی فارسی در گفتار گویشوران یک زبانه ترکی آذربایجانی و دوزبانه ترکی- فارسی است. نوشتار پیش رو براساس ضبط هجده ساعت از مکالما̗ت ترک زبان تک زبانه و دوزبانه شهرستان اردبیل و حومه صورت گرفته است. بررسی داده‌ها نشان داد که پنج نقش ‌نمای کلامی به هرحال، درحالی‌که، به‌خاطر، درواقع و بعد با بسامد کمابیش کم، فقط در گفتار دوزبانه های ترکی آذربایجانی فارسی یافت می‌شود درصورتی که بقیه نقش نماها (چون، ولی، خلاصه، یعنی، البتّه، مثلاً، امّا، کلاً، اصلاً، والله، دقیقاً، واقعاً، ولی، بالاخره و خب) را تمامی گویشوران ترکی آذربایجانی (یک‌زبانه‌ها و دو‌زبانه‌ها) و با بسامد بالا استفاده می کنند. چندنقشی‌بودن، نبود معادل در زبان ترکی آذربایجانی، ساده بودن نقش‌نماهای کلامی فارسی نسبت به معادل ترکی آذربایجانی آن ها و برجستگی نقش ‌نماها، ازجمله دلایل کاربرد این عناصر زبانی در مکالمات گویشوران ترکی آذربایجانی است. با تحلیل داده ها براساس معیارهای زبانی و غیر زبانی در تمایز رمزگردانی از قرض ‌گیری، مشخّص شد که بیشتر نقش نماهای کلامی زبان فارسی به‌صورت وام‌واژه در زبان ترکی ‌آذربایجانی، نقش‌آفرینی می‌کنند و تعدادی از آن ها نیز طی فرایند رمزگردانی زبانی، در گفتار دوزبانه ها ظاهر می‌شوند. یافته های پژوهش در انطباق با دیدگاه مایرز اسکاتن (1993 و 2006) است که پیوستار رمزگردانی - قرض ‌گیری را سازوکاری برای تکمیل و تثبیت راه‌یابی عناصر از زبانی به زبان دیگر، مطرح کرده است.

The Study of Persian Discourse Markers in Azerbaijani Speakers’ Speech

The aim of this research is to study Persian discourse markers in Azerbaijani speakers’ speech. Data was collected from Azerbaijani speakers’ conversations over 18 hours in Ardabil. Investigating data shows that Persian discourse markers, xob, be hǝr hal, yǝni, vǝli, belǝxǝre, ǝslǝn, vaqeǝn, kolǝn, vallah, mǝsǝlǝn, xolase, be xatere, ǝlbǝte, be qoli, ǝma˒ dǝrhalike˒bǝd˒ ҫön˒ dǝqiqǝn˒ dǝrvaqe are used in Azerbaijani conversations. They take place in different positions in a sentence with various discourse functions. The reasons of these substitutions are multifunctionality, lack of equivalents and simplicity of Persian discourse markers. Data analysis based on linguistic and nonlinguistic criteria of borrowing/codeswitching differentiation shows that the majority of Persian discourse markers have been borrowed by Azerbaijani and some of them appear as codeswitched elements in bilinguals’ speech. The findings are in line with MyersScotton’s view describing borrowing/codeswitching continuum as a mechanism for accomplishment of borrowing process.