تحلیلی شناختی از استعاره‌های مفهومی و طرح واره‌های تصوّری در ضرب‌المثل‌های ترکی آذری

ضرب المثل ها بازتاب دهنده فرهنگ، ارزش ها و باورهای ملّت ها هستند و مطالعه آن ها می تواند درک روشنی از مفاهیم وتجربه های روزمرّه گویشوران به دست دهد؛ ازسوی دیگر، معنی شناسی شناختی می تواند چارچوب دقیقی برای مطالعه معنای زبانی براساس تجربیات ما از جهان، چگونگی درک و شیوه مفهوم سازی آن در اختیار ما قرار دهد. در پژوهش حاضر ضرب المثل های ترکی آذری در چارچوب معنی شناسی شناختی تحلیل شده اند تا شیوه مفهوم سازی تجارب روزمرّه گویشوران آن به دست داده شود. برای این منظور، 470 ضرب المثل ترکی آذری به روش کتابخانه ای و مصاحبه گردآوری و براساس نظریه استعاره مفهومی و طرح واره های تصوّری بررسی و تحلیل شدند.. یافته های پژوهش نشان دادند که حوزه مبدا حیوان و طرح واره حجمی، بیشترین بسامد و حوزه‌های مبدا گرما سرما و مسیر و طرح واره تعادلی کم ترین بسامد را داشته اند. نتایج پژوهش بیان گر نقش پررنگ استعاره های مربوط به حیوانات و نیز طرح‌واره‌های حجمی در ضرب المثل های ترکی آذری و در مفهوم سازی تجارب روزمرّه گویشوران ترکی‌زبان است.

A Cognitive Analysis of Conceptual Metaphors and Image Schemas in Azeri Turkish Proverbs

Proverbs represent the beliefs and values of human cultures, the study of which can provide profound insights into concepts and daily experiences of language users. In this regard, cognitive semantics constitutes an effective framework to study linguistic meaning and uncover speakers’ conceptualization of the world. In this study, we analyzed Azeri Turkish proverbs based on conceptual metaphor and image schemas theories. First, 470 Azeri proverbs were collected from the Turkish Azeri Proverbs book, and then they were checked by interviewing senior Azeri speakers. The proverbs were initially analyzed by looking for conceptual metaphors and source domain concepts and then the second time they were searched for image schemas. The findings showed that the source domain ANIMAL is the most frequent conceptual domain and the least frequent domain is related to the PATH and HEATCOLD source domains. Also, the most frequent domain in image schemas was CONTAINMENT image schema and the least frequent one was the BALANCE image schema. In conclusion, findings suggest that the ANIMAL source domain as well as the CONTAINMENT image schema are the most prominent conceptual domains that have been frequently used in Azeri proverbs and have shaped the daily experience of Azeri speakers.